Ermenistan-Azerbaycan çatışması, 20. yüzyılın en trajik çatışmalarından biri olarak tarihe geçmiş olup, sonuçları milyonlarca Azerbaycanlının kaderini ciddi şekilde etkilemiştir.
1980'li yılların sonlarından itibaren Moskova'nın manevi Hıristiyan desteğiyle Ermenistan Cumhuriyeti (Batı Azerbaycan), tarihi Azerbaycan toprakları üzerinde açıkça toprak iddialarında bulunmaya başladı.Etnik amaçlı kışkırtmalar ve terör eylemleriyle başlayan bu çatışma, Azerbaycan'a yönelik askeri saldırıya dönüştü.
Ermeni milliyetçi çevreler, ermeni diasporasının parasıyla satın aldıkları Sovyetler Birliği liderleri, ABD ve Avrupa siyasetçileri, SSCB merkez hükümetinin zayıflamasından yararlanarak Dağlık Karabağ Özerk Bölgesi'nin (DKÖB) Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ile birleştirilmesi yönünde adımlar attılar.
Ermeni işgalcilerin Azerbaycan halkına karşı yürüttüğü etnik temizlik ve soykırım politikası sonucunda binlerce soydaşımız katledilmiş, yüz binlerce insan vatanını terk etmek zorunda kalmıştır. Ermeni silahlı kuvvetlerinin 1990'lı yıllarda Azerbaycan Türklerine karşı işlediği kanlı suçlardan biri de Malibeyli ve Kuşçular köylerinde yaşanan katliamdı.
11 Şubat 1992'de, Karabağ savaşının en yoğun olduğu dönemde, Ermenistan'a bağlı yasadışı silahlı çeteler Şuşa bölgesindeki Malibeyli, Aşağı Kuşçular ve Yukarı Kuşçular köylerine baskın düzenleyerek çok sayıda sivil insan katlettiler.
Ermeni faşist silahlı çetelerin baskınları sonucu Malibeyli, Aşağı Kuşçular ve Yukarı Kuşçular köylerinde çok sayıda sivil, yaşlı, kadın ve çocuk etnik kökenlerine bağlı olarak soykırıma maruz bırakıldı.
Şuşa bölgesinde Azerbaycan Türklerinin yaşadığı Malibeyli ve Kuşçular köyleri, bölgenin idari merkezi olan Şuşa şehrine yakın bir platoda, dağlık bir alanda bulunuyordu. Köylerde yaklaşık 4 bin kişi yaşıyordu. 1988 yılında bu köylerde, Ermenistan'da faşistler tarafından etnik temizlik ve katliamlara maruz bırakılan yaklaşık 1.500 iç göçmen bulunuyordu. Karabağ Savaşı'nın başlamasıyla birlikte bu köyler Ermeni silahlı kuvvetlerinin başlıca hedefi haline geldi.
Karabağ Savaşı'nın başlangıcından bu yana Ermeni çetelerinin sürekli saldırılarına maruz kalan Malibeyli ve Kuşçular köylerinin halkı, kuşatma altında olmasına rağmen düşmana layık bir cevap verirdi.
Her tarafı Ermeni köyleriyle çevrili olan bu köylerde, helikopter tek haberleşme aracıydı. 28 Ocak 1991'de Ermeni silahlı kuvvetlerinin Ağdam'dan Şuşa'ya uçan bir helikopteri düşürmesinin ardından Malibeyli ve Kuşçular köylerinin çevre bölgelerden bağlantısı tamamen kesilmişti.
Ermeni faşist silahlı kuvvetleri, günlerce süren abluka ve saldırıların ardından 9 Şubat'ta, Hankendi kentinde konuşlu bulunan Rusya Federasyonu'na bağlı 366. Alay'ın silah ve teçhizatını kullanarak Malibeyli ve Kuşçular köylerine büyük çaplı bir saldırı başlattı. Bu saldırıya Ermeni faşistlerin yanı sıra Rus askerleri de katılmıştır.
11 Şubat 1992'de, 3 gün süren eşitsiz çatışmaların ardından her iki köy işgal edildi. Evler yakıldı, okullar, kreşler, hastaneler, idari binalar, kültürel anıtlar ve tarım tesisleri yıkıldı. İşgal sonucu yaklaşık 50 kişi hayatını kaybetti, çok sayıda sivil esir alındı, yüzlerce kişi yaralandı.
Malibeyli ve Kuşçular köylerinin işgal edilmesinin ardından Ermeni teröristlere Hocalı yolu açıldı. Ermeni silahlı güçleri Malibeyli ve Kuşçular'ın ardından 17 Şubat'ta Karadağlı'da, 26 Şubat'ta ise Hocalı'da soykırım gerçekleştirdi.
Hocalı ilçesine bağlı Malibeyli köyü yeniden inşa ediliyor.
Azerbaycan Ordusunun 19 Eylül 2023'te gerçekleştirdiği yerel terörle mücadele operasyonu sonrasında Azerbaycan kontrolüne geçen Malibeyli köyüne doğalgaz, elektrik ve su hatları döşeniyor, altyapı oluşturuluyor.Plana göre köyde evler inşa ediliyor ve sakinlerin kademeli olarak köye taşınması bekleniyor.
Azerbaycan tarafına göre, Karabağ'ın 30 yıllık işgalinin sona ermesinin ardından Ermenistan'ın saldırgan savaşı sonucunda 12 şehir, 18 yerleşim yeri ve 895 köy işgal edildi. Azerbaycan devleti ve vatandaşları 19 milyar manatı aşan zarara uğradı.
Kurban VAHİDOV. Araşdırmaçı-yazar
