Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Uluslararası Enformasyon Ajansı "Rossiya Segodnya" Genel Müdürü Dmitri Kiselyov ile yaptığı röportajda, bunu engelleyen ana nedenlerden biri olarak Azerbaycan ile Ermenistan ve Avrupa Birliği gözlemcileri arasında bir barış anlaşması olasılığından bahsetti. Resmi Bakü, Avrupa Birliği gözlemcilerinin Ermenistan'daki faaliyetlerinden duyduğu hoşnutsuzluğu çeşitli tribünlerde dile getirmiş, ancak ilk kez bu talebi barış anlaşmasının bir parçası olarak sunmuştur.
Avrupa Birliği'nin Ermenistan'daki misyonunun görev süresinin önümüzdeki yılın Ocak ayında sona ereceğini ve uzatılıp uzatılmayacağı henüz bilinmediğini de belirtelim. Yetkili Erivan henüz AB liderliğine böyle bir talepte bulunmadı. Ancak Fransa'nın Ermenistan büyükelçisinin özel gayreti, Macron hükümetinin Paşinyan hükümetine misyonun devamı ve hatta genişletilmesi konusunda baskı yaptığını gösteriyor.
Son zamanlarda Paşinyan, Avrupalı temsilcilerin artık sınırın sınırlandırılmış ve belirlenmiş kısımlarında görünmeyeceğini ima etti. Yani gözlemcilerin uzun yıllar Azerbaycan sınırında olacağı ortaya çıktı. Ermenistan bu yaklaşımıyla hükümetlerarası sınır çizme komisyonunun etkinliğini sorgulayacak ve onu felç edecektir. Sonuçta o zaman Azerbaycan, komisyonun faaliyetine devam edebilmesi için AB misyonunun askıya alınması yönünde bir şart koyabilir. Ermenistan, gelecek yılın başında sona erecek olan misyonun faaliyetinin uzatılması talebiyle henüz AB'ye başvurmadı.
Aynı zamanda AB'de de ilginç süreçler yaşanıyor. AB'nin Dış ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi yapıları 2024 bütçesini azalttı ve 2025'te kısıtlamalar bekleniyor. Yeni Yüksek Temsilci Kaja Kallas, AB'nin dış temsilini optimize etmeye yönelik öneriler hazırladı. Bu koşullar altında AB'nin Ermenistan'daki misyonunu genişletmeye hazırlanıp hazırlanmadığı şüpheli. Avrupa Birliği, Rusya'nın yaptırımları aşması için koşullar yaratan ve Rus bütçesini dolduran bir ülkede neden bir misyonla yer alsın ki?
Böylece Ermeni yetkililer için zor bir ikilem ortaya çıktı. Azerbaycan barışın temel şartlarından birini yerine getirip AB gözlemcilerini ülkeden mi çıkarmalı, yoksa Fransa'nın talimatıyla hareket ederek sürelerini uzatmalı mı? Başbakan Nikol Paşinyan'ın düşünecek çok az zamanı var, önümüzdeki haftalarda bu konuda karar vermesi gerekiyor. Karar ne olacak?
Abutalyb Samadov
"İttifak" Araştırma Merkezi Başkanı Abutalib Samadov, "Yeni Musavat"a yaptığı açıklamada, Azerbaycan Cumhurbaşkanı'nın barış anlaşmasının imzalanmasını engelleyen 4 konu hakkında konuştuğunu söyledi. Bunlardan ikisi barış anlaşması metninde var, ikisi yok: "Gereksiz olanlar, Azerbaycan'a yönelik toprak iddialarının anayasadan çıkarılması talebi ve AGİT'e Minsk Grubu'nun dağıtılması yönünde resmi bir talep. Nikol Paşinyan her ikisini de barış anlaşması imzalanıncaya kadar saklıyor. Bunun için çeşitli bahaneler öne sürüyor. Barış anlaşmasının metninde henüz üzerinde mutabakata varılmayan iki maddeye ilişkin ise Azerbaycan Cumhurbaşkanı, "Eğer biz bunu yaparsak" tavrını dile getirdi. biz barışa gidiyoruz, Ermenistan da içtenlikle barış istiyor, Azerbaycan Yabancı gözlemcilerin sınıra yerleştirilmesine ne gerek var? İkinci konu ise barışa giden bu iki devletin birbirlerine karşı davalardan vazgeçmesi, Azerbaycan'ın aslında daha fazla fedakarlık yapması ve taviz vermesi. Basitçe Ermenistan devreye giriyor. Uluslararası yargı kurumlarını etkileme olasılıklarını hesaba katarak, Ermenistan'ın Azerbaycan'a çok büyük zarar vermesine ve bu zararın tutarının 150 milyar dolar civarında olmasına rağmen, Azerbaycan'a karşı birçok iddiayı gündeme getiriyor ve gündeme getirme niyetinde. Azerbaycan karşılıklı davalardan vazgeçmeyi teklif ediyor. Çünkü barış istiyorsak, normal komşular olmak istiyorsak bu tür karşılıklı iddialarla normal bir ilişki kurmamız çok zor. Ermenistan da bunu kabul etmiyor. Avrupa Birliği misyonunun görev süresinin dolmak üzere olduğu biliniyor ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı'nın bu röportajı aynı zamanda Ermenistan'la barış imzalanmasının önündeki en büyük engelin de ortadan kalkmasına hizmet ediyor. Çünkü Avrupalı gözlemcilerin sınırlarımıza yerleştirilmesi karşılıklı güven eksikliğinin göstergesidir. Güven yoksa barış belgesini imzalamanın bir anlamı yok. Ancak Nikol Paşinyan bu doğru ve yapıcı öneriyi yine de reddetti. Her ne kadar kendisi bu görevi orada tutmaya gerek olmadığını anlasa da. Ancak öyle görünüyor ki Avrupa'daki ana "rehber" olan Fransa'dan izin alması gerekiyor.
Uzmana göre Fransa'nın Paşinyan'a izin vermemesi muhtemel. Dolayısıyla burada ABD'nin tutumu belirleyici olacak: "Büyük ihtimalle Donald Trump barış anlaşmasının kısa sürede imzalanmasını isteyecek. Bu nedenle muhtemelen Ermenistan'a gereken baskı uygulanacaktır. Fransa'nın tutumu ise tam tersi. Fransa, Ermenistan'ın baskılar karşısında geri adım atmamasını sağlamak için elinden geleni yapacaktır ve barış anlaşmasının imzalanması daha çok bu çatışmanın sonucuna bağlı olacaktır. Trump, Macron'u masaya oturtabilir ve onu yapıcı olmayan bir duruş sergilemekten vazgeçirebilirse 2025'te bir barış anlaşması mümkün olabilir. Trump bunu başaramazsa Macron'un Güney Kafkasya'daki provokasyonları devam edecek."
"Son süreçler, Avrupa Birliği'nin Ermenistan'daki misyonunun 5-10 yıl daha süreceğini gösteriyor." Uluslararası İlişkiler Analiz Merkezi Yönetim Kurulu Başkanı Farid Shafiyev, dün yılın sonuçlarına ilişkin basın toplantısında bunu söyledi.
Avrupa Birliği misyonunun Ermenistan-Azerbaycan sınırındaki faaliyetlerine de değinen merkez başkanı, Kanada'nın da katılmasıyla "Avrupa Birliği Artı" formatına geçildiğini söyledi: "Üçüncü hiçbir ülkenin gücü olmamalı. sınır bölgesinde. Şu anda Ermenistan-Azerbaycan sınırındaki görev "Avrupa Birliği Artı" formatına dönüştürüldü. Son süreçler Avrupa Birliği'nin Ermenistan'daki misyonunun 5-10 yıl daha süreceğini gösteriyor. Ermenistan bu misyonun faaliyet alanını genişletmek istiyor."
F. Şafiyev, Erivan yetkilisinin mevcut pozisyonunu sürdürmesi halinde 2025'te barış anlaşmasının imzalanmasının gerçekçi görünmediğini de sözlerine ekledi.
Etibar SEYİDAĞA