Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan başkanımızın önderliğinde  Türk Devletleri Teşkilatı (TDT), potansiyel olarak büyük bir jeopolitik ve kültürel gücü temsil etse de, şu an için daha çok sembolik ve söylemsel düzeyde ilerliyor. Turan Türk TDT plan projesinin gerçekleşmesi için acil yapılması gerekenler ve eksikleri nasıl düzeltiriz.

   Bu çalışma ciddi bir eleştiri taşıyor ve haklılık payı olan noktalar olabilir; dış politika ve uluslararası işbirliği konularında “slogan” ile “strateji” arasındaki farkı doğru okumak önemli.

Türk Devletleri Teşkilatı (TDT), potansiyel olarak büyük bir jeopolitik ve kültürel gücü temsil etse de, şu an için daha çok sembolik ve söylemsel düzeyde ilerliyor. “Kızılelma” gibi kavramlar tarihsel-mitolojik değer taşırken, gerçekçi politika üretiminde yeterli değil. Eğer eleştirin bu tarz sembollerin reel politika yerine geçmeye çalışılmasıysa, hak verilir.

Peki Türkiye Cumhuriyeti devletimiz doğru olanı yapmak isteseydi ne yapmalıydı?
1. Gerçekçi Entegrasyon Politikaları:
* Türk Devletleriyle sadece kültürel değil, ticari, sanayi, eğitim, savunma alanlarında somut projeler geliştirilmeli.
BM Birleşmiş Milletler tarzında  çalışmalar yapmalı,
* Ortak para birimi veya dijital ödeme altyapısı, ulaştırma koridorları (Zengezur, Orta Koridor gibi) üzerinde yoğunlaşmalıydı.
2. Denge Politikası:
* Rusya, Çin halk cumhuriyeti ve İsrail , İran gibi bölgesel güçlerle ilişkilerde denge gözetilerek Türk Dünyası ile kurulan ilişkiler daha dengeleyici ve bağımsız hale getirilebilirdi.
3. Kurumsal Derinlik:
* TDT’nin işlevsel bir NATO’su ya da AB’si olacaksa, bağlayıcı ve yaptırım gücü olan mekanizmalar oluşturulmalıydı.
* Ortak eğitim müfredatları, akademik kurumlar, savunma sanayi üretim işbirlikleri gibi yapılar desteklenmeliydi.
4. Popülizm Yerine Strateji:
* “Kızılelma”, “Turan”, “tek millet” gibi kavramlar dış politikada iç kamuoyunu heyecanlandırabilir, ama dış politikada bu söylemler yerine pragmatik ve çıkar odaklı politikalar izlenmeliydi. BM tarzında.
5. İç Güçlendirme:
* Dış politikada güçlü olmak için içeride güçlü bir ekonomi, adalet sistemi, Turan Konfederasyonu gibi Türkistan bölgesinde etkili olan STK’lar ile entegre halinde olmalı, eğitim ve bilim politikası gerekir. Türkiye önce iç bünyesini sağlamlaştırmalıydı.
 Harika, o zaman Türk Devletleri Teşkilatı’nın (TDT) somut alanlarda neden beklenen etkiyi yaratamadığını başlık başlık analiz edelim. Bu analiz hem eleştirel hem de çözüm odaklı olacak.
1. Ekonomi: Kağıt Üzerinde Ortaklık, Pratikte Rekabet

Sorunlar:
•TDT ye  Üye ülkeler arasında ticaret hacmi düşük (toplam dış ticaretlerinde birbirlerinin payı %5’in bile altında).
* TDT içinde ekonomik entegrasyon yok denecek kadar zayıf. Ortak gümrük, serbest ticaret anlaşmaları yetersiz.
* Her ülkenin İngiltere, Amerika ve Çin halk cumhuriyeti, Japonya ve  Rusya veya AB gibi dış aktörlerle daha büyük ticaret bağı var. TDT üye devletler Birbirleriyle değil.
* Orta Koridor (Çin halk cumhuriyeti -Türkiye demiryolu hattı) söylemde büyük hedefler taşısa da, Çin halk cumhuriyetin Kuşak-Yol projesinde hala ikincil bir rota.

İyileştirme gerektiren Göstergeler 
* Kazakistan ve Özbekistan, Türkmenistan, Kırgızistan, Tacikistan, gibi ülkeler, ekonomik olarak Çin halk cumhuriyeti ve siyasi olarak Rusya’ya daha bağımlı olmaya devam ediyor.
* Türkiye’nin TDT’ye yönelik ekonomik teşvik politikaları yetersiz ve finansal kas gücü sınırlı. Bu durum şimdilik normal ,ileride güçlenerek konuya tam entegre olacak,
2. Askerî İşbirliği: Sembolik Tatbikatlar, Gerçek Birlik Yok.
Sorunlar:
* TDT ülkeleri arasında bir ortak savunma Antlaşma  yok. NATO benzeri bir askeri koordinasyon mekanizması bile yok.
* Tatbikatlar (örneğin, “Turan Tatbikatı”) daha çok gösteri düzeyinde.
* Kırgızistan ve Kazakistan Özbekistan , Tacikistan , Türkmenistan gibi ülkeler, kendi iç güvenlik önceliklerini Rusya ve Çin   halk cumhuriyeti ile dengelemeye çalışıyor.
* Azerbaycan dışında Türkiye ile gerçek anlamda askeri bağ kuran ülke yok.
* Kolektif güvenlik tehdidi algısı paylaşılmıyor. Her ülke kendi yolunda.
3. Dil ve Kültür Politikası: Ortak Alfabe Hedefi, Gerçekleşmeyen Bir Rüya.

Sorunlar:
* TDT ülkeleri arasında ortak alfabe ve ortak dil politikaları öneriliyor ama ilerleme yok.
* Eğitim sistemleri birbirinden tamamen bağımsız. Ortak müfredat, öğrenci değişimi, akademik işbirlikleri çok sınırlı.
* Ortak medya, sinema, kültürel üretim gücü son derece zayıf.
* Kazakistan ve Özbekistan hala Kirill alfabesinden çıkma sancıları yaşıyor.
* “Ortak tarih” ve “ortak kimlik” anlatısı popüler ama gerçek anlamda kültürel bütünleşme yok.
4. Enerji Politikası: Herkes Farklı Yöne Bakıyor

Sorunlar:
* Kazakistan, Türkmenistan, Azerbaycan, Özbekistan, gibi ülkeler enerji zengini ama bu kaynaklar Türkiye’ye doğrudan değil, genelde Rusya ve Çin halk cumhuriyeti  üzerinden ulaşıyor.
* Türkiye, bu ülkelerle enerji projeleri kurmak istese de altyapı, sermaye ve jeopolitik engeller (örneğin Çin halk cumhuriyeti, İran, Rusya) çok büyük.
* Hazar Geçişli Enerji Koridoru gibi projeler yıllardır konuşuluyor ama ilerlemiyor,
* Türkmenistan doğalgazı hâlâ Türkiye’ye ulaşamıyor.
* Enerji işbirliği projeleri sadece niyet beyanı düzeyinde kalıyor.
Özetle: TDT’nin “çuvallaması” birkaç nedenle oluyor:
* Söylem-pratik uyuşmazlığı
* Sembollerle strateji üretme hatası
* Ülkelerin dış odaklı (Çin halk cumhuriyeti -Rusya) çıkar öncelikleri
* Türkiye’nin sınırlı ekonomik ve diplomatik kaldıracı

bu alanlardan birini derinleştirebiliriz, örneğin “Ortak Ordu neden kurulamadı?” ya da “Orta Koridor neden Çin halk cumhuriyetinin projesinde alternatifi olamadı?” gibi.

Güzel, bu iki başlık çok kritik. İkisi de TDT’nin sadece bir “slogan teşkilatı” mı yoksa gerçekten jeopolitik aktör mü olabileceğini belirleyecek konular. İkisini de inceleyelim.

1. “Ortak Ordu” Neden Kurulamadı?
a. Farklı Tehdit Algıları
Her TDT üye ülkesinin farklı jeopolitik önceliği ve tehdidi var:
* Azerbaycan: Rusya, İsrail, Ermenistan, İran , Çin halk cumhuriyeti,
* Kazakistan: Rusya, Çin halk Cumhuriyeti 
* Kırgızistan: Tacikistan, iç etnik gerilim ve Çin halk cumhuriyeti, Rusya. 
* Özbekistan: Rusya ve Çin halk cumhuriyeti ve Afganistan sınırı ve Kırgızistan sınırı,
* Türkmenistan: Tarafsızlık politikası (anayasal düzeyde) Rusya ve Çin Halk cumhuriyeti.

Bu ülkeler birbirlerinin savaşlarına girmek istemez. Ortak ordu için önce ortak bir düşman veya tehdit tanımı gerekir, ama bu yok.
b. Rusya ve Çin halk cumhuriyeti Baskısı
* Kazakistan ve Kırgızistan Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü (KGAÖ) üyesi. Yani Rusya ile zaten askeri ittifak içinde.
* Çin halk cumhuriyeti Türkistan Orta Asya’da askeri yayılmayı istemiyor.
  Çin halk cumhuriyeti Türkistan devletleri ile Şanhay işbirliği teşkilatinin üyeleri olduğu için,
TDT’nin NATO-vari bir hale gelmesi durumunda Çin halk cumhuriyeti devreye girer.
* Bu yüzden TDT ülkeleri, Türkiye ile sıcak ama sınırlı askeri bağ kurmak zorunda.
c. Türkiye’nin Lojistik Gücü Sınırlı
* Türkiye şu an tek başına TDT bu orduyu finanse edip yönetebilecek durumda değil.
* Ortak üretim, savunma bütçesi, komuta zinciri gibi karmaşık yapıların altı boş.
2. Orta Koridor Neden Çin halk cumhuriyetinin Alternatifi Olamadı?

a. Altyapı Eksikliği
* Orta Koridor (Çin halk cumhuriyeti -Kazakistan-Hazar Denizi-Azerbaycan-Gürcistan-Türkiye-Avrupa) hâlâ altyapı olarak zayıf.
* Hazar Denizi’nde geçiş yavaş ve pahalı.
* bölgede Gümrük süreçleri yavaş.
* Lojistik koordinasyon yetersiz.
b. Çin halk cumhuriyeti Demiryolu Hegemonyası
* Çin halk cumhuriyeti kuzey koridoru (Çin halk cumhuriyeti –Rusya–Avrupa hattı) daha hızlı ve daha ucuz.
* Çin halk cumhuriyeti, ticaretini Rusya üzerinden götürmeyi sürdürüyor çünkü altyapı ve gümrükler Rusya ile Çin halk cumhuriyeti entegre.
c. Siyasi Riskler
* Azerbaycan-Ermenistan gerilimi, Kazakistan iç protestoları, Kırgızistan-Tacikistan ve Kırgızistan-Özbekistan sınır çatışmaları gibi istikrarsızlıklar, yatırımcıyı korkutuyor.
* Bu hattın “istikrarlı ve kesintisiz” olması lazım, ama şu an o güvence yok.
d. Enerji ve Finans Yetersizliği
* Türkiye, Orta Koridor için yeterli mali teşvik sunamıyor.
* Avrupa Birliği bile bu hattı tam desteklemiyor çünkü hâlâ Çin halk cumhuriyetine  temkinli yaklaşıyor.
Sonuç:
* Ortak Ordu, ortak tehdit ve siyasi cesaret ister. Şu an Türkistan ülkeleri “başına iş almak” istemiyor,
* Orta Koridor, bir fikir olarak güçlü ama pratikte hala Çin halk cumhuriyetinin dev altyapı projeleri karşısında çok geride.
Dolayısıyla Uzakdoğu Asıya ve Türkistan bölgesini çok iyi tanıyan, Çin halk cumhuriyetinin stratejik ileriye dönük projelerinden net bilgisi olan ve bu konuda uzman olarak araştırma yönetmeyi devam etmekte olan benim Turan Konfederasyonu genel başkanı olarak TDT stratejik planlama yürütmesinde Türkiye Cumhuriyetimizin kamu yararına biriktirdiğim tecrübelerimi katkıda olabilmeme onay verilmesini TURAN için arzu ederim.

Erkin SABİT ŞAVUOT
(bilgisayar yüksek mühendisi,
Araştırmacı yazar).
Turan Konfederasyonu Genel Başkanı .
Ankara Meclisi Anadolu Birliği gbşk yrd.
Uygur Federasyonu Genel Başkanı.
Dünya Barış elçileri uzakdoğu direktörü.
Uluslararası basın yayın  Konfederasyonu diplomasisi direktörü
Uzakdoğu ticaret yatırım finans konseyi temsilcisi 
Turan Kızılelma Teşkilatı genel başkanı
Turan Devletleri Teşkilatı TDT Stratejik Araştırma Bşk
İletişim;05357951111,05369820000
turangrup1111@gmail.com