-CUMHURİYET HÜKÜMETLERİ ÜNLÜ DEVLET ADAMI, ESKİ MİLLİ EĞİTİM VE SAĞLIK BAKANI, LOZAN BARIŞ ANDLAŞMASININ 2’İNCİ DELEGESİ , SİYASETÇİ, TARİHÇİ, YAZAR, OPERATÖR DOKTOR, TÜRKOLOG VE DİPLOMAT DR. RIZA NUR’A HAKSIZLIK MI YAPTI?
-DR. RIZA NUR’UN İTİBARI İADE EDİLMELİ Mİ?
Dr. Rıza Nur 1879 yılında Sinop’ta doğdu, 1942 yılında İstanbul’da vefat etti.
2’inci Meşrutiyet’in ilanı ile açılan Osmanlı Meclis-İ Mebusanının ilk döneminde, TBMM’nin ise 1’inci ve 2’inci dönemlerinde Sinop Milletvekilliği yaptı.
TBMM tarafından seçilen İcra Vekilleri (Bakanlar Kurulu) içinde Milli Eğitim(1920) daha sonra ise Atatürk’ün ısrarıyla Sağlık Bakanı (1921-1923) oldu.
Dr. Nur, TBMM’de milletvekiliyken Saltanat’ın kaldırılması için kanun teklifi önergesini veren kişi olmasına rağmen, Hilafet’in kaldırılmasının doğru olmadığını savunmuştur.
II. Meşrutiyet’in ilanından sonra yapılan seçimlerde Sinop’tan milletvekili seçildi.
Osmanlı İmparatorluğunun parçalanmasına ve tarih sahnesinden silinmesine yol açan İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin ağır toplarına şiddetle muhalefet etti.
Bundan dolayı profesörlük yaptığı Askeri Tıbbiye’deki görevine son verildi.
Daha sonra binbaşı rütbeleri de söküldü.
Bekirağa Bölüğü’nde 3 ay hapis yattı.
İdam edilmeyi beklerken Cemal Paşa’nın emriyle sürgüne gönderildi.
8 yıl Fransa ve Mısır’da sürgün hayatı yaşadı.
Mütareke döneminde İstanbul’a dönebildi.
Balkan ve Kurtuluş Savaşlarına katıldı.
Kırmızı şeritli İSTİKLAL MADALYASI ile taltif edildi.
1 Mart 1921’de Moskova’da akdedilen Türkiye-Afganistan Andlaşması ve Ruslar ile 16 Mart 1921 tarihinde imzalanan Moskova Andlaşması’nın başmimarı Dr. Rıza Nur’dur.
Dr. Nur, Moskova Andlaşmasıyla Nahçıvan (Azerbaycan) ve Acara’ya (Gürcistan) özerklik verilmesini de sağlamıştır.
Dr. Nur, beraberinde Yusuf Kemal Tengirşenk ve Ali Fuat Cebesoy olduğu halde, Ermenistan, Gürcistan ve Azerbaycan güzergahını takip ederek trenle Moskova’ya vasıl olmuştur.
Dr. Rıza Nur, Çiçerin, Celalettin Korkmazov, Karahan ve Stalin ile şahsi dostluklar kurabilen ender diplomatlarımızdan birisidir.
Sakarya Meydan Muharebesi’ne doktor olarak da bizzat katılmıştır.
Lozan Konferansına 2’inci Delege (Başdelege İsmet Paşa) olarak katıldı.
1926 yılında Sinop’ta bir kütüphane kurarak gelir kaynakları ile birlikte kamuya vakfetti.
Bir süre sonra siyasi nedenlerden dolayı Atatürk ile arası açıldı.
İzmir suikastından sonra, suikasta karışmamasına rağmen, can güvenliği gerekçesiyle Fransa’ya gitti ve Paris’e , daha sonra ise Mısır’a yerleşti.
Eğer İsmet Paşa ve askerler ağırlığını koymasalardı İzmir suikastı bahane edilerek Şark Cephesi Komutanı sıfatıyla Atatürk’ü Padişah’ın talimatına rağmen gözaltına almayan ve tutuklamayan Kazım Karabekir Paşa’nın da idam edilmesi kuvvetle muhtemeldi.
Kazım Karabekir Paşa neden inzivaya çekildi?
Kazım Karabekir Paşa’nın kitapları ve hatıralarının bir kısmı neden kireç ocağında yakıldı?
Dr. Rıza Nur’un İnönü’nün Kürt, Abdülhalik Renda ile Salih Bozok’un Arnavut, Rauf Orbay , Bekir Sami Kunduk’un Abhaz kökenli olduğunu öne sürdüğü yazılıp çizilmektedir.
Mareşal Fevzi Çakmak’ı “Kuzu Paşa” diye tanımlaması ne zamandan beri suç olmaya başlamıştır.
Bana göre “ Kuzu Paşa” deyimi Türkiye’nin 2’inci Mareşal’i Mareşal Fevzi Çakmak’ın sakin ve uyumlu, herkesle mesai yapabildiğini göstermesi bakımından çok değerlidir.
Bu konuda Dr. Rıza Nur’un yazdıkları doğru değil midir?
Dr.Nur, 1942 yılında vefat ettiğine göre, aleyhinde yazılıp-çizilenlere de cevap verecek durumda değildir.Bilaveled yani çocuksuz olduğu için hak ve menfaatlerini koruyacak hiç bir kimsesi yoktur.
Bu konuda medyanın da tarafsız hareket etmediğini düşünüyorum.
Dr. Rıza Nur aklı başında bir devlet adamıdır.
Öyle olmasaydı Atatürk ısrarla , Dr. Nur’u Milli Eğitim ve Sağlık Bakanı yapar mıydı?
Olağanüstü ve tam yetkilerle Moskova ve Lozan’a Delege/Temsilci olarak gönderir miydi?
Devrimin her zaman öz evlatlarını yediğini bilmem hatırlatmağa gerek var mı?
Bunun en canlı örneğine İran’da şahit oldum.
Humeyni’nin en yakın çalışma arkadaşları ve kadim müridleri ya öldü ya da öldürüldü veya sözde Devrim Mahkemelerinin kararlarıyla devrim karşıtı (zıddı inkılap) suçlamasıyla asıldılar veya kurşuna dizildiler.
Bu vesileyle ülkemize ciddi hizmetlerde bulunan , muhalefet ettiği kişiler tarafından sürgüne gönderilen , sürgün hayatında ağır bedeller ödeyen Dr. Rıza Nur’u rahmetle ve minnetle anıyorum.
Gerçek tarihçilerimizin Dr. Rıza Nur’u objektif bir şekilde kamuoyumuza tanıtmalarını özellikle istirham ediyorum.
Devlette deve kininin geçerli olmaması gerektiğini düşünüyorum.
NEREDEN NEREYE?
Vahit Özdemir
(E) Diplomat
26 Ekim 2024