Ermenistan, 28 Kasım'da Astana'da düzenlenecek Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü (KGAÖ) zirvesine katılmayacak. Bu, Rusya'nın CSTO'daki daimi temsilcisi Viktor Vasiliev tarafından belirtildi.
"Ermeni meslektaşlarımız bu etkinliğe bizzat katılmayı reddettiler. Ancak tüm belgelerin sınırlı formatta onaylanmasına itiraz etmiyorlar" dedi.
Nikol Paşinyan'ın CSTO'dan kesin olarak ayrılma konusundaki tutumuna henüz karar vermemiş olması ilginç. Rusya çatısı altında faaliyet gösteren askeri bloktan ayrılmaya cesaret edemeyen yetkili Erivan, önce Azerbaycan'ın, ardından da Rusya'nın uyarıları sonrasında Avrupa Birliği misyonunun süresini uzatmaktan çekiniyor.
"Ermenistan'daki AB misyonunun genişletilmesi konusunda henüz bir karar yok." Avrupa Birliği'nin Ermenistan'daki gözlem misyonunun başkanı Markus Ritter'in danışmanı Marek Kuberski, konuyu Ermeni basınına anlattı. "Bunun üzerinde çalışıyoruz. Brüksel'deki ortaklarımız, kararı Avrupa Birliği'nin 27 üyesinin tamamı tarafından verilecek olduğundan, tüm AB ülkelerinin başkentleriyle istişarede bulunarak bunu hazırlıyor. Zaten Erivan'daki Ermeni yetkililerle ve sivil toplum kuruluşlarıyla istişarelerde bulunduk. Görev süremiz gelecek yıl 19 Şubat'ta sona eriyor, dolayısıyla bundan sonra ne yapacağımıza karar vermemiz gerekiyor" dedi Kubersky.
Görünen o ki Erivan, Azerbaycan'la barış anlaşmasını erteleyerek AB'nin casus ağının konvansiyonel sınırlar içinde daha uzun süre kalmasını sağlamaya çalışıyor. Resmi Bakü'nün misyonun sınırdan kaldırılmasını istediğini hatırlayalım. Cumhurbaşkanı İlham Aliyev de söz konusu misyonun Bakü ile Erivan arasındaki barış sürecinde AB'ye güvensizliğe neden olan faktörlerden biri olduğunu vurguladı. Böyle bir kurumun varlığının Azerbaycan-AB ilişkilerinde güvensizlik yarattığını vurgulayan devlet başkanı, bu konunun Azerbaycan'ın AB ile temaslarında da gündeme getirileceğini sözlerine ekledi.
Ermenistan'daki sözde "sivil" casus ağının aslında istihbarat faaliyetleri yürüttüğüne artık hiç şüphe yok. Peki 27 ülke neye karar verecek, Bakü'deki protestolar sonuç verecek mi? Paşinyan, CSTO'yu boykot ederek ve AB misyonuna sığınarak güvenliğini garanti altına alabilecek mi?
Abutalyb Samadov
Alyans Araştırma Merkezi Başkanı Abutalib Samadov, Yeni Musavat'a, Ermenistan'ın KGAÖ ile ilişkilerini fiilen kestiğini söyledi. Ancak henüz bu örgütten ayrıldığını resmen açıklamadı: "Muhtemelen uygun bir zamanda bu örgütten ayrıldığını açıklayacak. Paşinyan hükümeti ile KGAÖ arasında artık bir köprü yok. Çünkü örgütün etkinliklerine ve eğitimlerine katılmıyor, finansmanı reddediyor, resmi bir temsilcisi yok. Görünen o ki Paşinyan'ın kendisi de henüz bilmiyor: "Çünkü bu koşullar gerekli. Rusya'nın Ukrayna'da güç kaybedip ağır bir yenilgiye uğramasını umuyordu. Ancak süreç Paşinyan'ın istediği yönde ilerliyor. Zor da olsa adım adım ilerliyoruz.
Avrupa Birliği'nin Ermenistan'daki sivil misyonuna gelince, kendileri ve bu süreci izleyen herkes bu misyonun aslında Ermenistan'a hiçbir faydasının olmadığını da görüyor. Bu misyonun amacı bazı istihbarat bilgileri toplamaktı ve bunu mümkün olduğunca yaptılar. Bundan sonra sürenin tekrar uzatılıp Ermenistan'daki misyonun bir süre daha sürdürülmesinin bir anlamı yok. Avrupa Birliği'ne üye ülkeler muhtemelen bunu anlayacaklardır. Şurası açık ki, bu misyon Ermenistan'ı kimseden korumamaktadır ve onu korumanın da hiçbir yolu yoktur."
A. Samadov, Rusya özelinde, Rusya'nın Ermenistan'a baskı yapmak için yeterli imkânlara sahip olduğunu kaydetti: "Rus askerleri, Ermenistan'ın İran ve Türkiye ile olan sınırlarını süresiz olarak koruyor. Eğer istemezlerse onları dışarı çıkarmak imkansızdır. Çünkü sözleşmede süre belirtilmemiştir. Rusya'nın askeri üssü 2044 yılına kadar Ermenistan'da kalacak. Vaktinden önce çekilmesi için hâlâ Rusya'nın iznine ihtiyacı var. Muhtemelen Moskova böyle bir rızayı kolay kolay vermeyecektir. Ermenistan'ın Rusya'ya ekonomik bağımlılığı da ortadadır. Ermeni-Rus ticaret cirosu hızla artıyor. Geçen yıl ticaret cirosu 7 milyar doları aşarken, bu yıl bu rakamın ikiye katlanması bekleniyor. ABD ve Avrupa Birliği'nin Ermenistan'ın ticaret cirosundaki payının yüzde 6-7'yi geçmediği dikkate alındığında, Rusya'nın bu durumdan yararlanmak için büyük fırsatları var. Rusya'nın Ermenistan'a ekonomik yaptırımlar uygulaması, ekonomisini ciddi şekilde etkileyecektir. Ermenistan'dan Rusya'ya çalışmaya giden yaklaşık 800 bin Ermeni vatandaşı var. Bu da her yıl ortalama 4 milyar doları memleketlerine gönderdikleri anlamına geliyor. Bu çok büyük bir rakam ve bu Ermenilerin Rusya'dan geri dönmesi Ermenistan için ciddi sorunlara yol açabilir. Ermenistan'ın önemli sanayi ve enerji işletmeleri Rusya'ya ait veya Rusya tarafından kiralanıyor. Bu çok ciddi bir faktör. Rusya'dan ucuz gaz alıyor. Dünyada hiçbir ülke Ermenistan'a bu kadar ucuz gaz satmaya niyetli değil. İran bile gazını Ermenistan'a Rusya'dan daha yüksek fiyatla sunuyor. Pahalı gaz Ermenistan için ek sorunlar yaratabilir. Yani Rusya'nın Ermenistan'a baskı uygulayabileceği çok fazla fırsatı var ve henüz bu fırsatları kullanmak istemiyor. Çünkü ikinci bir cephe açmak istemiyor."
Uzman, Rusya-Ukrayna savaşının sona ermek üzere olduğunu, 2025 yılı başında kesin bir anlaşmaya varılmasının oldukça olası olduğunu vurguladı. Anlaşmanın Moskova'nın isteklerini karşılaması muhtemel. Bundan sonra Rusya, Ermenistan'la ciddi bir şekilde ilgilenme fırsatına sahip olacak: "Bu durumda Avrupa Birliği'nin bazı sivil misyonlarının Ermenistan'ı koruyamaması doğaldır. Rusya muhtemelen askeri müdahaleye hiç başvurmayacak. Elindeki bazı araçları kullanarak Ermeni hükümetini değiştirmeye çalışacak ve büyük ihtimalle bu isteğine ulaşacaktır. Şu an için Paşinyan'dan daha etkili bir isim yok. Rusya'nın asıl görevi muhtemelen böyle bir insan yetiştirmek olacaktır. Paşinyan'ın uzun süre iktidarda kalmasının imkansız olduğunu düşünüyorum. "Rusya muhtemelen askeri müdahale yolunu değil, Paşinyan'ı değiştirme yolunu seçecektir."
Etibar SEYİDAĞA