ANTALYA ULAŞIMI VE SORUNLARI

"Kentler birçok şeyin bir araya gelmesidir: Anıların, arzuların, bir dilin işaretlerinin. Kentler

takas yerleridir, tıpkı bütün ekonomi tarihi kitaplarında anlatıldığı gibi, ama bu değiş-tokuşlar

yalnızca ticari takaslar değil; kelime, arzu ve anı değiş-tokuşlarıdır” Görünmez Kentler/ İ.

Calvino

Kent içi sorunlardan doğal olarak kentliler etkileniyor. Kentlilerin karşı karşıya kalıp yaşadığı

sorunların bireysel olarak üstesinden gelmesi söz konusu değil. Kent yöneticileri büyüyen

kentlerin büyüyen sorunlarını kentli lehine çözmeye aday olan, seçilen ve görev başına geçen

kişiler olarak asıl işleri “kentlinin esenliğini sağlamak” üzere söz konusu sorunlara akılcı ve

sürdürülebilir çözümler üretmektir.

Sorunların çözümünde kent yönetiminin ikili işlevi söz konusudur. Birincisi kentin fiziki

yapısına ilişkin yapılacak olanlar; yollar, kaldırımlar, kent planlaması, uygulaması vb. Liyakat

esasına göre seçilen bürokratların, hazırlanan bütçe esasına uygun gerçekleştirebileceği, kişisel

tercihlere yer olmayan, kentin gereksinimini dikkate alan, bilimsel verilerin çizdiği çerçevenin

geçerli olduğu işler. İkincisi, kent yaşamının hangi yönde gelişmesi gerektiği; kültürel,

sanatsal, sportif ve çevre duyarlı olup olmadığına ilişkin olan kentin üst yapısına ilişkin işler ki

bu başkan başta olmak üzere belediye üst yönetiminin işi olmak durumundadır. Burada da

elbette uygulama liyakat esaslı kadrolarca yapılacaktır ama yön ve yöntem üst yönetimin

tercihine göre şekillenecektir. Denebilir ki kentin içinde bulunduğu durum; güzellikler ve

sorunlar yönetimin yönetim anlayışının gündelik yaşamdaki yansımasıdır.

Hızla gelişen Antalya’da günün gereksinimleri aynı hızla ve yeterince karşılanamamaktadır.

Gereksinimleri karşılamak çabası gündeme gelen sorunu gidermekle yetinmek olarak yaşama

geçmektedir.

Kentin uzun erimli ulaşım master planının olmaması, varsa da uygulanmaması sorunların yığın

haline gelmesine neden olmaktadır.

Antalya BŞB olduktan sonra son dönem hariç beş yılda bir değişen yönetim anlayışının

plansızlıkta ya da var olan planların uygulanmamasında payı büyüktür. Oysa ülkeler için geçerli

olan konuların kentler için de geçerli olabilecek olanlarının kent geleceği için titizlikle ele

alınması gereken hassas özellikleri vardır; kent ulaşımı, kent ve çevre, kent kültürü ve kent

kimliği bunların başında gelir. Konumuz açısından kent ulaşımı doğrudan kentli yurttaşları

ilgilendiren, etkileyen, yaşamı güzelleştiren ya da olumsuzlaştıran gündelik en önemli konudur,

dolayısıyla siyaset dışında tutulması gerekir.

Yüzü ve yönü geleceğe dönük kent ve kent yaşamının olmazsa olmaz ön koşulu, kentin sosyo

kültürel ve çevresel özelliklerini dikkate alan, akılcı planlamadır. Ulaşımın planlaması da enönde gelen konulardandır. Kentin plansız çarpık yapılaşmasının gereksinim duyduğu ulaşım

çözümleri mi üreteceğiz yoksa planlanmış bir kenttin gereksinim duyduğu doğrultuda

hazırlanan ulaşım planlarına uygun ulaşım çözümleri mi üreteceğiz sorusu önem kazanıyor.

Bugün yaşadığımız ve sonuçlarına katlandığımız çarpık yapılaşmanın ürettiği sorunlara çözüm

aramadan öteye gitmeyen yaklaşım ve uygulamanın sonuçlarını yaşamaktayız. Bir başka ifade

ile kent ulaşımında ilk düğme yanlış iliklenmiş ve diğer düğmelerinde yanlış iliklenmesi devam

ettirilerek çözüm üretilme yoluna gidilmiştir.

Bugüne değin tercih edilenin yapılar yığınının ardından gelen, ulaşım başta olmak üzere diğer

alt yapı çalışmaları olduğu için ister istemez hem yetişememek hem de daha karmaşık hale

gelmesine neden olup kentli yaşamını olumsuz etkileyen sorunlar kaçınılmaz olmuştur.

Kent geleceğine ilişkin konuların siyaset üstü ele alınmasının dışında, karar alma sürecinde

sektör ve sektörden etkilenen aktörlerin sürece katılımını sağlamak gerçekçi ve kalıcı çözüm

için en sağlıklı yol görünmektedir. Katılımcılık, paydaşların sorunlara çözüm üretmede ve

giderme de güçlü desteğin oluşumuna katkı koyacaktır.

Bir bütün olarak kentin uzun erimli planlaması ve planların uygulanması, sorunların

çözümünde temel çıkış noktası olacaktır. Plansız, programsız çalışmalar hem gerekli olan

çözümü üretmekte yetersiz kalacak hem de kentin geleceğinde daha büyük sorunların yığın

halinde kent yaşamını olumsuz etkilemeye devam edecektir.

Bir kentin gereksinimlerinin, kendi doğal ve tarihi çevresinden gelen özellikler ile kentte

yaşayanların gereksinim duyduğu konular belirler. Antalya tarihi, doğası ve kültürüyle dünya

da tanınan bir turizm merkezi o halde planlamanın bir bölümünde bu özelliğin dikkate alınması

gerekir. Aldığı göçlerle hızlı nüfus artışıyla dikkati çeken bir kent. Gelenlerin geldikleri yerdeki

sosyo kültürel özelliklerini olduğu gibi Antalya’ya taşıma, Antalya’nın sosyo kültürel

özellikleriyle harmanlanması doğal olarak kent sosyo kültürel yapısını da hızla

değiştirmektedir. Değişim, yönü geleceğe açıksa sorun yoktur ancak geriye doğru gidişi; kentte

gettoların oluşumuna, yozluğa doğru oluşu sorunların da hızla büyümesi anlamına gelir. Planlı

bir uygulama ancak kent geleceğine olumlu yönde yön verebilir.

Yön belirlemenin ilk işareti kentliyi “müşteri” gören anlayışın terk edilmesi, insan odaklı

çözümlerin yaşama geçirilmesi, “üreten kent modeli” temel tercih olmalıdır. Mevcut haliyle

Antalya’nın yönü belli değildir ve kent, kent değerleri ve kentli hızla tüketilmektedir. Buna en

kısa sürede son verilmelidir.

İşe ulaşımdan başlamak gerekirse;

Genel olarak;

A) Ulaşım sektörünün tüm unsurlarının; ulaşım esnafı, UKOME, Büyükşehir belediye

ulaşım yetkilileri, Trafik şube ve ulaşımdan etkilenen kentli temsilcileri; demokratik kitle

örgütleri ilgililerinin bir araya geldiği ortak ve kalıcı çözüm üretilmelidir.

B) Ulaşımda çok başlılığa son verilmelidir. Özel sektör kamu ortaklığında tek elden işler

organize edilmeli ve yürütülmelidir.

C) Kent planlamasında ulaşım mastır planı hazırlanmalı varsa uygulanmalı, yapılaşma

planları, ulaşım yükü hesaba katılarak yapılmalı ve uygulanmalı; ulaşım yükü ve çözümü

dikkate alınmamış plan tadilatı belediyelerin meclis gündemlerine bile gelmemeli. Bu amaçlaBüyükşehir belediye ve ilçe belediyelerinde plan tadilatlarının imar komisyonunda

görüşülmesinde ulaşım yükü açısından ilgili birimlerden görüş alınmalıdır. Olumlu görüş

verilmeyen tadilatlar değerlendirme dışı tutulmalıdır.

D) Gereksinim duyulması halinde yeni yolların açılması, ulaşımı bir ölçüde rahatlatacaktır.

Ancak kalıcı ve kesin çözüm olmaya yetmeyecektir. Bu nedenle yeni yollar açmanın dışında

var olan yolların daha etkin kullanımı gündeme getirilmelidir.

D/1 Toplu ulaşımdaki aksaklıklar kısa sürede giderilmeli, sık sık gündeme gelen

arızaya bağlı araç yetersizliğine çözüm bulunmalıdır. Sefer dışında kalan araçlar yerine yedekte

hemen devreye girecek araç bulundurmak çözüme katkı koyabilir.

D/2 Duraklarda aşırı yığılmalar önlenmelidir. Ulaşımda, Antalya sıcağında yolcular

için klimalı duraklar yapmak yerine doğru olan yolcuları o sıcakta durakta bekletmemektir.

Etkin saat uygulamasını yaşama geçirmektir.

D/3 Toplu taşım durakları çevresine park yapmak yasak olmasına karşın, toplu

ulaşım durakları çevresinde araç park edilmektedir ve bu toplu ulaşım araçlarının duraklara tam

yanaşamamasına neden olmakta, yolcu indi bindi süresince trafik akışını aksatmakta,

birikmelere neden olmaktadır.

D/4) Kent merkezinde BŞB ANET tarafından işletilen paralı otoparklar dar olan

yolların daha da daralmasına neden olduğu için trafik akışı yavaşlamaktadır. Otoparkların

kaldırılması, duyulan otopark gereksinimi için BŞB ve ilçe belediyeleri iş birliğinde kent

merkezi çevresinde otoparklar yapılması, henüz yapılaşmamış alanlarda özel sektörce işletilen

otoparkların belediyece işletilerek, daha uygun fiyata park olanağı yaratılmalıdır.

D/5) Kent merkezine nakliye araçlarının giriş çıkış saatleri ve süreleri için düzenleme

yapılmalı, ulaşımın yoğun olduğu saatlerde nakliye ve belediye temizlik araçlarının girişine izin

verilmemelidir.

D/6) Kent merkezinin yayalaştırılması seçeneği değerlendirilmeli, merkez içi ulaşım

gereksinimi merkez dışı hatlarla bağlantılı çember seferlerle giderilmelidir.

D/7) Kent merkezi çekirdek ve yakın bölgelerine ulaşım sorunlarına çözüm olmak

adına alt ve üst geçitler yapımı düşünülmemelidir. Yapılanların çözüm olmadığı gerçeği akılda

tutulmalıdır. Bunun yerine mevcut yolların yön ve sola dönüşlerine doğal “yonca” kavşak

çözümü düşünülmelidir.

D/8) Kent merkez ve merkez çevresinde ticari taksi bolluğu, gelişi güzel yerlere durak

kulübelerinin yapılması, her kavşağın taksi durağı olarak çevrilmesi, kavşak yakın çevresine

park yapılmaz kuralına aykırı olmanın yanı sıra, görsel kirliliğe, ücretsiz tahsis edilen yerler

açısından haksız rekabete de neden olmaktadır. Ayrıca, kuralsız dolaşımları da kent merkezi

yoğunluğunun artmasına neden olmaktadır.

D/9) Ulaşım ve ulaşım hakkı konusunda ulaşım sektörü unsurları başta olmak üzere

eğitim planlaması yapılmalı, toplu ulaşım elemanları belirli periyotlarla eğitilmeli: toplu taşım

araçlarındaki video gösteri araçlarıyla yolcuların toplu taşım kullanım alışkanlıkları

değiştirilmelidir.D/10) Günümüz teknolojilerinden daha fazla yararlanma yollarına gidilmesi, ulaşım

bilgi sisteminin gerçekçi verilere dayanması; ulaşım sektörü iç haberleşmenin ve bilgi merkezi

yolcu haberleşmesinin sağlıklı yürütülmesi gerekir

Kent merkezi (Kaleiçi ve yakın çevresi) turizm açısından olduğu kadar kentliler içinde

gözde uğrak yerlerinden biridir; giderek artan cazibe merkezidir. Ne var ki ulaşımdaki sorunlar

kent merkezini ilgi odağı olmaktan çıkarmaktadır. Bu nedenle kent merkezine turistlerin ve

kentlinin kolay ulaşabileceği ulaşım çözümünün ivedilikle ele alınması gerekiyor. Bunun için

1 Daha güçlü alt merkezler oluşturularak, gündelik gereksinimlerin anılan merkezlerde

giderilmesi sağlanmalıdır.

2 Kent çekirdek merkezinin taşıt trafiğine kapatılması yayalaştırılması uygulaması

tartışılmalıdır; kent merkezini geniş açık hava alışveriş merkezi gibi kurgulamak, gezenler için

olduğu kadar kent merkezi esnafı için daha olumlu sonuçlar doğuracaktır

3 Kent merkezine (eski Antalya ve Kaleiçi) çıkan ulaşım yolları; Ali Çetinkaya cad, İsmet

Paşa cd, Güllük, Milli Egemenlik cd, Toytunç cd ve Konyaaltı caddeleri, araç trafiğinden

arındırılmalı temalı yaya trafiği haline getirilmeli. Sözü geçen caddeler çevresinde konutları

olanlara her araç için geçiş kartı uygulanmalı.

4 Kent merkezinde esnafın gereksinimlerini karşılayan nakliye hizmetleri belirli saatler

arasında sağlanmalı

5 Araç trafiğine kapalı alan içerisinde diğer toplu taşıma araçlarıyla bağlantılı düzenli

çember (ring) seferler konulmalı

6 Araç trafiğine kapalı alan çevresinde belirli merkezlerde otoparklar oluşturulmalı

7 Toplu ulaşım güzergahları alan dışına çıkarılmalıdır.

8 Kaldırım işgallerinin önüne geçilmelidir.

9 Ticari alanların önlerinde yol kenarlarını kendi özel mülkiyet alanı gibi görüp

gereksinim sahiplerinin kullanımına kapatmalarına engel olunmalıdır.

Kentin ilçelerini de kapsayan çevre ulaşımının çözüme kavuşturmak için elbette yeni yolların

yapılması önem taşımakla birlikte tek başına yeterli gelmeyecektir. Çünkü yeni yapılan, ya da

yapılacak yolların yanı sıra hala kent merkez yükünü artıracak iş merkezi, avm’ler ve sağlık

tesislerinin yapılıyor/yapılacak olması yeni yolları da yetersiz kılacaktır. O nedenle yeni yollar

yapmayı planlamanın yanında, kent merkezi ulaşım yükünü artıracak plan tadilatlarının da

önüne geçilmesi gerekir. Belediyeler yukarıda sözünü ettiğimiz kent kültür ve turizm özelliğine

katkı koyacak yeşil alanlar, parklar ve sosyal yapılara öncelik vermelidirler. Bu hem kent

kültürel ve sosyal dokusuna olumlu katkı verirken hem de ulaşım başta olmak üzere kent içi alt

yapı sorunlarının hafiflemesine yarayacaktır.

Bu anlamda kent içinde daha fazla alt ve üst geçitler yapılması yerine kent merkezi trafik

yükünün azaltılması; mevcut yük için, var olan yollar değerlendirilerek seçenekli güzergahlar

belirlenmesi daha uygun olacaktır.“Belki de kent yaşamının kriz noktasına yaklaşmaktayız ve Görünmez Kentler, yaşanmaz hale

gelen kentlerin kalbinden doğan bir rüya.”Görünmez Kentler/ İ. Calvino

Biz MMO Antalya şubesi olarak “kent yaşamının kriz noktasına yaklaşmasının” önüne

geçebilmek, yaşanılabilir kentleri “yaşanmaz hale gelen kentlerin kalbıinden doğan bir rüya”

dan beklemek yerine gerçekleştirebilmek; görünür ve yaşanılabilir bir kent için çaba sarf

ediyoruz ve edeceğiz.

Makine Mühendisi Mahmut ÇELİK

Şube Kent ve Çevre Gündemi Komisyonu adına

Komisyon Başkanı