"Kentler birçok şeyin bir araya gelmesidir: Anıların, arzuların, bir dilin işaretlerinin. Kentler
takas yerleridir, tıpkı bütün ekonomi tarihi kitaplarında anlatıldığı gibi, ama bu değiş-tokuşlar
yalnızca ticari takaslar değil; kelime, arzu ve anı değiş-tokuşlarıdır” Görünmez Kentler/ İ.
Calvino
Kent içi sorunlardan doğal olarak kentliler etkileniyor. Kentlilerin karşı karşıya kalıp yaşadığı
sorunların bireysel olarak üstesinden gelmesi söz konusu değil. Kent yöneticileri büyüyen
kentlerin büyüyen sorunlarını kentli lehine çözmeye aday olan, seçilen ve görev başına geçen
kişiler olarak asıl işleri “kentlinin esenliğini sağlamak” üzere söz konusu sorunlara akılcı ve
sürdürülebilir çözümler üretmektir.
Sorunların çözümünde kent yönetiminin ikili işlevi söz konusudur. Birincisi kentin fiziki
yapısına ilişkin yapılacak olanlar; yollar, kaldırımlar, kent planlaması, uygulaması vb. Liyakat
esasına göre seçilen bürokratların, hazırlanan bütçe esasına uygun gerçekleştirebileceği, kişisel
tercihlere yer olmayan, kentin gereksinimini dikkate alan, bilimsel verilerin çizdiği çerçevenin
geçerli olduğu işler. İkincisi, kent yaşamının hangi yönde gelişmesi gerektiği; kültürel,
sanatsal, sportif ve çevre duyarlı olup olmadığına ilişkin olan kentin üst yapısına ilişkin işler ki
bu başkan başta olmak üzere belediye üst yönetiminin işi olmak durumundadır. Burada da
elbette uygulama liyakat esaslı kadrolarca yapılacaktır ama yön ve yöntem üst yönetimin
tercihine göre şekillenecektir. Denebilir ki kentin içinde bulunduğu durum; güzellikler ve
sorunlar yönetimin yönetim anlayışının gündelik yaşamdaki yansımasıdır.
Hızla gelişen Antalya’da günün gereksinimleri aynı hızla ve yeterince karşılanamamaktadır.
Gereksinimleri karşılamak çabası gündeme gelen sorunu gidermekle yetinmek olarak yaşama
geçmektedir.
Kentin uzun erimli ulaşım master planının olmaması, varsa da uygulanmaması sorunların yığın
haline gelmesine neden olmaktadır.
Antalya BŞB olduktan sonra son dönem hariç beş yılda bir değişen yönetim anlayışının
plansızlıkta ya da var olan planların uygulanmamasında payı büyüktür. Oysa ülkeler için geçerli
olan konuların kentler için de geçerli olabilecek olanlarının kent geleceği için titizlikle ele
alınması gereken hassas özellikleri vardır; kent ulaşımı, kent ve çevre, kent kültürü ve kent
kimliği bunların başında gelir. Konumuz açısından kent ulaşımı doğrudan kentli yurttaşları
ilgilendiren, etkileyen, yaşamı güzelleştiren ya da olumsuzlaştıran gündelik en önemli konudur,
dolayısıyla siyaset dışında tutulması gerekir.
Yüzü ve yönü geleceğe dönük kent ve kent yaşamının olmazsa olmaz ön koşulu, kentin sosyo
kültürel ve çevresel özelliklerini dikkate alan, akılcı planlamadır. Ulaşımın planlaması da enönde gelen konulardandır. Kentin plansız çarpık yapılaşmasının gereksinim duyduğu ulaşım
çözümleri mi üreteceğiz yoksa planlanmış bir kenttin gereksinim duyduğu doğrultuda
hazırlanan ulaşım planlarına uygun ulaşım çözümleri mi üreteceğiz sorusu önem kazanıyor.
Bugün yaşadığımız ve sonuçlarına katlandığımız çarpık yapılaşmanın ürettiği sorunlara çözüm
aramadan öteye gitmeyen yaklaşım ve uygulamanın sonuçlarını yaşamaktayız. Bir başka ifade
ile kent ulaşımında ilk düğme yanlış iliklenmiş ve diğer düğmelerinde yanlış iliklenmesi devam
ettirilerek çözüm üretilme yoluna gidilmiştir.
Bugüne değin tercih edilenin yapılar yığınının ardından gelen, ulaşım başta olmak üzere diğer
alt yapı çalışmaları olduğu için ister istemez hem yetişememek hem de daha karmaşık hale
gelmesine neden olup kentli yaşamını olumsuz etkileyen sorunlar kaçınılmaz olmuştur.
Kent geleceğine ilişkin konuların siyaset üstü ele alınmasının dışında, karar alma sürecinde
sektör ve sektörden etkilenen aktörlerin sürece katılımını sağlamak gerçekçi ve kalıcı çözüm
için en sağlıklı yol görünmektedir. Katılımcılık, paydaşların sorunlara çözüm üretmede ve
giderme de güçlü desteğin oluşumuna katkı koyacaktır.
Bir bütün olarak kentin uzun erimli planlaması ve planların uygulanması, sorunların
çözümünde temel çıkış noktası olacaktır. Plansız, programsız çalışmalar hem gerekli olan
çözümü üretmekte yetersiz kalacak hem de kentin geleceğinde daha büyük sorunların yığın
halinde kent yaşamını olumsuz etkilemeye devam edecektir.
Bir kentin gereksinimlerinin, kendi doğal ve tarihi çevresinden gelen özellikler ile kentte
yaşayanların gereksinim duyduğu konular belirler. Antalya tarihi, doğası ve kültürüyle dünya
da tanınan bir turizm merkezi o halde planlamanın bir bölümünde bu özelliğin dikkate alınması
gerekir. Aldığı göçlerle hızlı nüfus artışıyla dikkati çeken bir kent. Gelenlerin geldikleri yerdeki
sosyo kültürel özelliklerini olduğu gibi Antalya’ya taşıma, Antalya’nın sosyo kültürel
özellikleriyle harmanlanması doğal olarak kent sosyo kültürel yapısını da hızla
değiştirmektedir. Değişim, yönü geleceğe açıksa sorun yoktur ancak geriye doğru gidişi; kentte
gettoların oluşumuna, yozluğa doğru oluşu sorunların da hızla büyümesi anlamına gelir. Planlı
bir uygulama ancak kent geleceğine olumlu yönde yön verebilir.
Yön belirlemenin ilk işareti kentliyi “müşteri” gören anlayışın terk edilmesi, insan odaklı
çözümlerin yaşama geçirilmesi, “üreten kent modeli” temel tercih olmalıdır. Mevcut haliyle
Antalya’nın yönü belli değildir ve kent, kent değerleri ve kentli hızla tüketilmektedir. Buna en
kısa sürede son verilmelidir.
İşe ulaşımdan başlamak gerekirse;
Genel olarak;
A) Ulaşım sektörünün tüm unsurlarının; ulaşım esnafı, UKOME, Büyükşehir belediye
ulaşım yetkilileri, Trafik şube ve ulaşımdan etkilenen kentli temsilcileri; demokratik kitle
örgütleri ilgililerinin bir araya geldiği ortak ve kalıcı çözüm üretilmelidir.
B) Ulaşımda çok başlılığa son verilmelidir. Özel sektör kamu ortaklığında tek elden işler
organize edilmeli ve yürütülmelidir.
C) Kent planlamasında ulaşım mastır planı hazırlanmalı varsa uygulanmalı, yapılaşma
planları, ulaşım yükü hesaba katılarak yapılmalı ve uygulanmalı; ulaşım yükü ve çözümü
dikkate alınmamış plan tadilatı belediyelerin meclis gündemlerine bile gelmemeli. Bu amaçlaBüyükşehir belediye ve ilçe belediyelerinde plan tadilatlarının imar komisyonunda
görüşülmesinde ulaşım yükü açısından ilgili birimlerden görüş alınmalıdır. Olumlu görüş
verilmeyen tadilatlar değerlendirme dışı tutulmalıdır.
D) Gereksinim duyulması halinde yeni yolların açılması, ulaşımı bir ölçüde rahatlatacaktır.
Ancak kalıcı ve kesin çözüm olmaya yetmeyecektir. Bu nedenle yeni yollar açmanın dışında
var olan yolların daha etkin kullanımı gündeme getirilmelidir.
D/1 Toplu ulaşımdaki aksaklıklar kısa sürede giderilmeli, sık sık gündeme gelen
arızaya bağlı araç yetersizliğine çözüm bulunmalıdır. Sefer dışında kalan araçlar yerine yedekte
hemen devreye girecek araç bulundurmak çözüme katkı koyabilir.
D/2 Duraklarda aşırı yığılmalar önlenmelidir. Ulaşımda, Antalya sıcağında yolcular
için klimalı duraklar yapmak yerine doğru olan yolcuları o sıcakta durakta bekletmemektir.
Etkin saat uygulamasını yaşama geçirmektir.
D/3 Toplu taşım durakları çevresine park yapmak yasak olmasına karşın, toplu
ulaşım durakları çevresinde araç park edilmektedir ve bu toplu ulaşım araçlarının duraklara tam
yanaşamamasına neden olmakta, yolcu indi bindi süresince trafik akışını aksatmakta,
birikmelere neden olmaktadır.
D/4) Kent merkezinde BŞB ANET tarafından işletilen paralı otoparklar dar olan
yolların daha da daralmasına neden olduğu için trafik akışı yavaşlamaktadır. Otoparkların
kaldırılması, duyulan otopark gereksinimi için BŞB ve ilçe belediyeleri iş birliğinde kent
merkezi çevresinde otoparklar yapılması, henüz yapılaşmamış alanlarda özel sektörce işletilen
otoparkların belediyece işletilerek, daha uygun fiyata park olanağı yaratılmalıdır.
D/5) Kent merkezine nakliye araçlarının giriş çıkış saatleri ve süreleri için düzenleme
yapılmalı, ulaşımın yoğun olduğu saatlerde nakliye ve belediye temizlik araçlarının girişine izin
verilmemelidir.
D/6) Kent merkezinin yayalaştırılması seçeneği değerlendirilmeli, merkez içi ulaşım
gereksinimi merkez dışı hatlarla bağlantılı çember seferlerle giderilmelidir.
D/7) Kent merkezi çekirdek ve yakın bölgelerine ulaşım sorunlarına çözüm olmak
adına alt ve üst geçitler yapımı düşünülmemelidir. Yapılanların çözüm olmadığı gerçeği akılda
tutulmalıdır. Bunun yerine mevcut yolların yön ve sola dönüşlerine doğal “yonca” kavşak
çözümü düşünülmelidir.
D/8) Kent merkez ve merkez çevresinde ticari taksi bolluğu, gelişi güzel yerlere durak
kulübelerinin yapılması, her kavşağın taksi durağı olarak çevrilmesi, kavşak yakın çevresine
park yapılmaz kuralına aykırı olmanın yanı sıra, görsel kirliliğe, ücretsiz tahsis edilen yerler
açısından haksız rekabete de neden olmaktadır. Ayrıca, kuralsız dolaşımları da kent merkezi
yoğunluğunun artmasına neden olmaktadır.
D/9) Ulaşım ve ulaşım hakkı konusunda ulaşım sektörü unsurları başta olmak üzere
eğitim planlaması yapılmalı, toplu ulaşım elemanları belirli periyotlarla eğitilmeli: toplu taşım
araçlarındaki video gösteri araçlarıyla yolcuların toplu taşım kullanım alışkanlıkları
değiştirilmelidir.D/10) Günümüz teknolojilerinden daha fazla yararlanma yollarına gidilmesi, ulaşım
bilgi sisteminin gerçekçi verilere dayanması; ulaşım sektörü iç haberleşmenin ve bilgi merkezi
yolcu haberleşmesinin sağlıklı yürütülmesi gerekir
Kent merkezi (Kaleiçi ve yakın çevresi) turizm açısından olduğu kadar kentliler içinde
gözde uğrak yerlerinden biridir; giderek artan cazibe merkezidir. Ne var ki ulaşımdaki sorunlar
kent merkezini ilgi odağı olmaktan çıkarmaktadır. Bu nedenle kent merkezine turistlerin ve
kentlinin kolay ulaşabileceği ulaşım çözümünün ivedilikle ele alınması gerekiyor. Bunun için
1 Daha güçlü alt merkezler oluşturularak, gündelik gereksinimlerin anılan merkezlerde
giderilmesi sağlanmalıdır.
2 Kent çekirdek merkezinin taşıt trafiğine kapatılması yayalaştırılması uygulaması
tartışılmalıdır; kent merkezini geniş açık hava alışveriş merkezi gibi kurgulamak, gezenler için
olduğu kadar kent merkezi esnafı için daha olumlu sonuçlar doğuracaktır
3 Kent merkezine (eski Antalya ve Kaleiçi) çıkan ulaşım yolları; Ali Çetinkaya cad, İsmet
Paşa cd, Güllük, Milli Egemenlik cd, Toytunç cd ve Konyaaltı caddeleri, araç trafiğinden
arındırılmalı temalı yaya trafiği haline getirilmeli. Sözü geçen caddeler çevresinde konutları
olanlara her araç için geçiş kartı uygulanmalı.
4 Kent merkezinde esnafın gereksinimlerini karşılayan nakliye hizmetleri belirli saatler
arasında sağlanmalı
5 Araç trafiğine kapalı alan içerisinde diğer toplu taşıma araçlarıyla bağlantılı düzenli
çember (ring) seferler konulmalı
6 Araç trafiğine kapalı alan çevresinde belirli merkezlerde otoparklar oluşturulmalı
7 Toplu ulaşım güzergahları alan dışına çıkarılmalıdır.
8 Kaldırım işgallerinin önüne geçilmelidir.
9 Ticari alanların önlerinde yol kenarlarını kendi özel mülkiyet alanı gibi görüp
gereksinim sahiplerinin kullanımına kapatmalarına engel olunmalıdır.
Kentin ilçelerini de kapsayan çevre ulaşımının çözüme kavuşturmak için elbette yeni yolların
yapılması önem taşımakla birlikte tek başına yeterli gelmeyecektir. Çünkü yeni yapılan, ya da
yapılacak yolların yanı sıra hala kent merkez yükünü artıracak iş merkezi, avm’ler ve sağlık
tesislerinin yapılıyor/yapılacak olması yeni yolları da yetersiz kılacaktır. O nedenle yeni yollar
yapmayı planlamanın yanında, kent merkezi ulaşım yükünü artıracak plan tadilatlarının da
önüne geçilmesi gerekir. Belediyeler yukarıda sözünü ettiğimiz kent kültür ve turizm özelliğine
katkı koyacak yeşil alanlar, parklar ve sosyal yapılara öncelik vermelidirler. Bu hem kent
kültürel ve sosyal dokusuna olumlu katkı verirken hem de ulaşım başta olmak üzere kent içi alt
yapı sorunlarının hafiflemesine yarayacaktır.
Bu anlamda kent içinde daha fazla alt ve üst geçitler yapılması yerine kent merkezi trafik
yükünün azaltılması; mevcut yük için, var olan yollar değerlendirilerek seçenekli güzergahlar
belirlenmesi daha uygun olacaktır.“Belki de kent yaşamının kriz noktasına yaklaşmaktayız ve Görünmez Kentler, yaşanmaz hale
gelen kentlerin kalbinden doğan bir rüya.”Görünmez Kentler/ İ. Calvino
Biz MMO Antalya şubesi olarak “kent yaşamının kriz noktasına yaklaşmasının” önüne
geçebilmek, yaşanılabilir kentleri “yaşanmaz hale gelen kentlerin kalbıinden doğan bir rüya”
dan beklemek yerine gerçekleştirebilmek; görünür ve yaşanılabilir bir kent için çaba sarf
ediyoruz ve edeceğiz.
Makine Mühendisi Mahmut ÇELİK
Şube Kent ve Çevre Gündemi Komisyonu adına
Komisyon Başkanı
