İran'ın Tebriz'de Rus İmparatorluğunun etkisinin azalmasıyla 23 Haziran-14 Eylül 1920 tarihlerinde bağımsız olan kısa ömürlü bir devlettir.[1]
I. Dünya Savaşı'nda İran topraklarını işgal eden Osmanlı Ordusu Mecdulsaltana'yı vali olarak atamış ve Tebriz ve Urumiye kentinde örgütlendirmiştir. Osmanlı Ordusu'nun Azerbaycan Bölgesi işgaline karşı çıkan Şeyh Muhammed Hiyabani ve arkadaşları Kars'ta hapsedildikten sonra Fars'a sürülmüşlerdir.
Kasım 1918'de Osmanlı Ordusu'nun geri çekilmesinden sonra Hiyabani, Azerbaycan Bölgesine dönmüş ve Azerbaycan Demokrat Partisi'nin faaliyetini yeniden canlandırmıştır. Ancak bir süre sonra parti "Teceddüt" gazetesi çevresindeki Hiyabani'nin destekçilerinden oluşan "Teceddütiyun" ve Zeynalabidin Han'nın destekçilerinden oluşan "Tenkitiyun" olmak üzere ikiye bölünmüştür.
Kaçar Hanedanı sadrazamı Vüsuk-üd Devle 1919'da İngiltere ile anlaşma imzalamıştır. Bu anlaşmaya göre İngiltere İran'a 2 milyon pound kredi vererek demiryolu inşa edecekti. Bunun karşılığı olarak silah satın alma, askeri eğitim ve müsteşarlığı İngiltere'ye verilecekti. Azerbaycan Demokrat Partisi bu anlaşmaya karşı çıkmıştır. Sadrazam Vüsuk-üd Devle, Azerbaycan'da tutulmayan Aynuldovle'yi Azerbaycan'a vali olarak tayin etmiş ve Azerbaycan emniyetinin başına İsviçreli Bierling'i atamıştır. Bu atamaları ve Kürt Şikak aşireti reisi İsmail Ağa Simko'nun saldırıları Azerbaycan'da rahatsızlık yaratmıştır.
İsviçreli Bierling sert davranmış ve Azerbaycan Demokrat Partisi üyesi tutuklanınca Hiyabani halka emrederek emniyet müdürlüğünü bastırmıştır. Hiyabani ve Azerbaycan Demokrat Partisi Tebriz'in yönetimini ele geçirince 23 Haziran 1920 bağımsızlığını ilan etmiş ve "Azadistan" olarak adlandırmıştır.[2]
1920 Eylül'de Hidayet Muhberulsultan, "Azadistan"'ın çağdaşlaşma politikasından rahatsızlık duyan toprak ağalarıyla iş birliğini sağladıktan sonra Tebriz'e girerek Kazak birlikleriyle birlikte "Azadistan"'a saldırmış ve dört gün süren çatışmadan sonra Azadistan'ı yok etmiştir. Hiyabani, 14 Eylül 1920'de öldürülmüştür.
#Azadistan #GüneyAzerbaycan #MuhammedHiyabani