ABD ve Batı'nın Güney Kafkasya politikasında bazı değişiklikler gözleniyor. Dolayısıyla Batı, bu bölgeye yönelik hedeflerinde yeni yönelimler tercih ettiğini hissediyor. Özellikle aşırı Ermeni yanlısı tutumun çökmek üzere olduğu gözlemleniyor. Ve bu bakımdan Güney Kafkasya'nın yeni bir jeopolitik aşamaya geçmek üzere olduğuna hiç şüphe yoktur.
Şunu da belirtmek gerekir ki, Azerbaycan'ın ilkeli duruşu ABD'nin ve Batı'nın Güney Kafkasya politikasında bazı değişikliklerin meydana gelmesinde belirleyici rol oynamaktadır. Her durumda, resmi Bakü, Batı'nın aşırı Ermeni yanlısı tutumuna direnmeyi başardı. Sonuç olarak ABD ve Batı'nın Güney Kafkasya'daki çıkarları büyük ölçüde engellendi ve ciddi risk altına girdi. Batılı siyasi çevreler de nihayet Güney Kafkasya'da Azerbaycan'ın çıkarlarını göz ardı ederek jeopolitik başarı elde etmenin mümkün olmayacağını anladılar.
Bu nedenle son dönemde ABD ve Batı, Güney Kafkasya'da sadece Ermeni anlatıları üzerinden ilerleme planından vazgeçmeye başladı. Artık resmi Bakü'nün konumu ve koşulları Batılı siyasi çevrelerin bölgesel hedeflerini yeniden gözden geçirmesine neden oldu. Batı, Güney Kafkasya'da sadece Ermenistan üzerinden jeopolitik oyuncu olma niyetinin kesinlikle gerçekçi olmadığını zaten anlıyor. Ermenistan gibi zayıf ve jeopolitik manevra potansiyelinden uzak bir ülke bunun için uygun koşulları yaratamaz. Bu nedenle de Batılı siyasi çevreler Güney Kafkasya'daki bölgesel barış sürecine yaklaşımlarını değiştirmek zorunda kaldı.
Gerçek şu ki, yakın zamana kadar ABD, Avrupa Birliği ve Fransa Güney Kafkasya'da barış sürecini tıkayacak adımlar atıyordu. Fransa hâlâ bu konumdadır. Ancak ABD ve Avrupa Birliği, barış anlaşması imzalanana kadar asıl amaçlarından uzak durabilecekleri kanaatine varmış görünüyor. Bu nedenle son dönemde Azerbaycan ve Ermenistan'a barış anlaşmasının bir an önce imzalanmasının önemi konusunda çağrılar yapılıyor. Ve bu sürecin Batı tarafından da desteklendiği açıkça vurgulanıyor.
İlginçtir ki ABD resmi çevreleri, Güney Kafkasya'daki barış sürecinin başarısının öneminin sadece Azerbaycan ve Ermenistan'ın sorunu olmadığını vurgulamaya başladı. Nitekim ABD Dışişleri Bakanlığı'nın üst düzey temsilcisi James O'Brien, bu konunun hem Güney Kafkasya hem de Orta Asya için çok önemli olduğunu söyledi. ABD'li yetkili, bu önemli sürecin başarıya ulaşmasının önemini sadece siyasi değil, ekonomik ve ticari faktörlerle de açıklamaya çalıştı. Bu açıdan bakıldığında Beyaz Saray'ın Güney Kafkasya'ya ilişkin farklı önceliklerinin olduğunu söylemek mümkün.
ABD ve Batı'nın, Azerbaycan ile Ermenistan arasında bir an önce barış anlaşmasının imzalanmasıyla ilgilendiği anlaşılıyor. Amerikalı siyasetçi, Orta Asya ülkelerinin dünya pazarlarına Rusya ya da Çin üzerinden girmek zorunda kaldıklarını hatırlattı. Ona göre Orta Asya devletlerinin alternatif rota için Azerbaycan'la işbirliğine büyük ihtiyacı var. Bu bakımdan Güney Kafkasya'da barış ve huzurun yaratılması artık daha acildir.
ABD Dışişleri Bakanlığı temsilcisi, Orta Asya'yı dünya pazarına ulaştıran rotalardan birinin şu anda Azerbaycan, Gürcistan ve Karadeniz'den geçtiğine de değinerek, "Potansiyel olarak daha büyük bir rota da Azerbaycan, Ermenistan ve Türkiye topraklarından geçebilir. Bu nedenle Güney Kafkasya'daki savaşı sona erdirmemiz ve 1990'dan beri var olan bu korkunç çatışmayı sona erdirmek için Ermenistan ile Azerbaycan arasında bir barış anlaşması imzalamamız gerekiyor. Mesajımız şu: Barış zamanıdır."
Görüldüğü gibi ABD ve Batı'nın Güney Kafkasya'ya yönelik öncelikli hedefleri şimdiden netleşmeye başladı. Bu nedenle Batı'nın Güney Kafkasya'da barışa ihtiyacı var. Çünkü bu, bölgede kaos yaratma yeteneğine sahip dış güçlerin (Rusya ve Fransa) askeri-siyasi manipülasyon mekanizmalarını yok edebilir. Sonuç olarak, ABD ve Avrupa Birliği'nin Güney Kafkasya'da sadece jeopolitik değil, jeoekonomik hedeflerini de gerçekleştirme olanakları genişletilecektir.
Mesele şu ki ABD'li yetkili, Avrupa ile Orta Asya'yı birbirine bağlayacak Zengezur koridorunun Azerbaycan-Ermenistan barış anlaşmasının imzalanmasının ardından açılabileceğini ima etti. ABD ve Batı'nın Zengezur koridorunun açılmasıyla ilgilendiği anlaşılıyor. Çünkü bu önemli jeo-ekonomik proje, ABD ve Batı için sadece Güney Kafkasya'ya değil, Hazar ve Orta Asya bölgelerine de gerçek bir "pencere" görevi görebilir. Bu da Rus-Çin çiftinin Orta Asya'daki etkisini zayıflatabilecek bir konu.
Elbette tüm bunların gerçekleşmesi için öncelikle Azerbaycan'ın çıkarlarının tatmin edilmesi, resmi Bakü'nün şartlarının hayata geçirilmesi gerekecek. ABD Dışişleri Bakanlığı'nın üst düzey temsilcisi James O'Brien'ın sözlerinden Bakü'nün resmi şartlarının Beyaz Saray'da zaten kabul edildiği sonucu çıkarılabilir. Yetkili Erivan'ın Beyaz Saray'ın tüm talimatlarını derhal uyguladığı dikkate alındığında, Ermenistan'ın tutumu genel olarak o kadar da önemli olmayacaktır. Ve bu açıdan bakıldığında yakın gelecekte Güney Kafkasya'da yaşanacak süreçleri şimdiden öngörmek mümkün.
Birincisi, büyük olasılıkla resmi Erivan, Azerbaycan'a karşı toprak iddiaları olan Ermenistan'ın anayasasını değiştirmek zorunda kalacak. Çünkü aksi takdirde resmi Bakü, Azerbaycan ile Ermenistan arasında nihai barış anlaşmasının imzalanmasını gerçek olarak görmüyor. Öte yandan nihai barış anlaşmasının ardından Ermenistan, Zengezur koridorunun Azerbaycan'ın çıkarlarıyla çelişmeyecek koşullar altında açılmasını kabul etmekten kaçınamayacaktır. Zaten bunu sadece Azerbaycan değil, ABD ve Batı da talep ediyor.
Bakü yetkilisinin yakın gelecekte nihai barış anlaşmasının imzalanması yönünde olumlu süreçlerin yaşanacağının sinyalini vermesi de Azerbaycan'ın ABD ve Batı ile bu konuda ilkeli bir mutabakata vardığını gösteriyor. Bu, Azerbaycan'ın jeopolitik koşulları dikte ettiği, Beyaz Saray'ın bunları kabul ettiği ve resmi talimat olarak Erivan'a ilettiği anlamına geliyor. Artık bu açıdan bakıldığında Güney Kafkasya'nın gelecekteki kaderinin önünde yeni bir aşama açılmak üzeredir.
Elchin KHALIDBEYLI
