İran, Zengezur Koridoru'nun açılmasına yönelik sert tutumunu sürdürüyor. İran Dışişleri Bakanı Abbas Irakçi, geçtiğimiz günlerde sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, "Sınırların yeniden çizilmesi İran için kırmızı çizgidir" diyerek, bu gelişmenin kabul edilemez olduğunu belirtti. Irakçi'nin bu sözleri, son zamanlarda  Zengezur Koridoru’nun açılmasına destek veren Rusya’ya üstü kapalı bir mesaj olarak değerlendirildi. İran, bu koridorun açılmasının bölgedeki jeopolitik dengeyi değiştireceğini ve stratejik çıkarlarını tehlikeye atacağını savunuyor.

Rusya'nın Azerbaycan ve Türkiye ile birlikte Zengezur Koridoru'nun açılmasına destek vermesi, Tahran'da büyük rahatsızlık yaratıyor. Bu koridorun açılması, Türk dünyasının kesintisiz bir kara bağlantısına sahip olmasını sağlayarak, İran’ın hem bölgedeki hem de Kafkasya üzerindeki etkisini önemli ölçüde azaltabilir. Zengezur Koridoru, Azerbaycan’ı Nahçıvan’a, Nahçıvan’ı Türkiye’ye ve oradan da Orta Asya’daki Türk Cumhuriyetleri’ne bağlayan stratejik bir hat oluşturuyor. Bu hat, Türk dünyasının siyasi, ekonomik ve askeri olarak daha da güçlenmesine zemin hazırlayacakken, İran’ın bölgedeki rolünü zayıflatacaktır.

İran, bu koridorun açılmasıyla birlikte sadece stratejik etkisini kaybetmeyeceğini, aynı zamanda bölgedeki ulaşım ve ticaret yollarının da kontrolünü yitireceğini düşünüyor. Tahran, Ermenistan üzerinden Kafkasya ile olan lojistik ve ticari bağlarının tehlikeye gireceğini iddia ederek bu sürece karşı çıkıyor. İran, bu koridorun açılmasının kendi bölgesel çıkarlarına aykırı olduğunu defalarca dile getirdi.

Azerbaycan’ın Karabağ’daki haklı zaferi, İran için ayrı bir rahatsızlık konusu. Karabağ, uluslararası hukuka göre Azerbaycan toprağı olarak kabul edilse de İran, yıllardır Ermenistan’ı desteklemiş ve bu toprakların işgaline göz yummuştur. 2020 yılında gerçekleşen İkinci Karabağ Savaşı, Azerbaycan’ın zaferiyle sonuçlanmış ve topraklarını işgalden kurtarmıştır. Ancak İran, bu süreçte açıkça Ermenistan’ın yanında yer almış ve Azerbaycan’ın bu mücadelesine karşı çıkmıştır. İran’ın bu tutumu, Azerbaycan’a karşı yürüttüğü düşmanca siyasetin bir yansımasıdır.

İran’ın dini lideri Ali Hamenei Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ile yaptığı son görüşmede, Zengezur Koridoru'nun açılmasına karşı olduklarını net bir şekilde dile getirmişti. Paşinyan, İran'a yeni Cumhurbaşkanı'nın yemin törenine katılmak için gelmişti ve bu görüşme sırasında Hamenei, koridorun açılmasının İran'ın stratejik çıkarlarına zarar vereceğini vurgulayarak, bu duruma kesinlikle karşı olduklarını ifade etmişti.

İran’ın baş düşmanı olarak gördüğü İsrail, Karabağ Savaşı sırasında Azerbaycan ordusuna silah desteği sağlayarak işgal altındaki toprakların özğürlüğüne kavuşması operasyonlarda önemli bir rol oynadı. Karabağ Savaşı sırasında Azerbaycan’a askeri yardımlar sunan İsrail, bu savaşın Azerbaycan lehine sonuçlanmasında önemli bir rol oynamıştır. İran, bu gelişmeden büyük rahatsızlık duymakta ve İsrail’i bölgedeki ana düşmanı olarak görmektedir. İsrail’in Azerbaycan’a olan bu desteği, İran’ın hem Azerbaycan hem de İsrail ile olan ilişkilerini daha da gerginleştirmiştir.

Rusya da bu süreçte Zengezur Koridoru’nun açılmasına açık destek vermektedir. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, geçtiğimiz hafta yaptığı açıklamada, Moskova'nın Azerbaycan’ın Nahçıvan’a olan kesintisiz erişim talebini desteklediğini belirtti. Rusya’nın bu tavrı, İran’ın tepkisini daha da artırmıştır. İran, Rusya’yı stratejik bir ortak olarak görmesine rağmen, Moskova’nın bu politikası İran’ın bölgedeki çıkarlarını tehdit etmektedir. Tahran yönetimi, bu konuda Rusya’ya defalarca uyarılarda bulunmuş, ancak Moskova, Azerbaycan ve Türkiye ile olan ilişkilerini önceliklendirmeye devam etmiştir.

İran’ın Zengezur Koridoru'na karşı tutumu, Türk dünyasına yönelik düşmanlığının bir yansıması olarak değerlendirilmektedir. Mohsen Rezaee gibi İran’ın önde gelen siyasi figürleri, bu koridorun açılmasının İran’ın çıkarlarına zarar vereceğini ve bölgedeki jeopolitik dengeyi değiştireceğini açıkça ifade etmişlerdir. Bu gelişmeler, İran’ın Azerbaycan ve Türkiye’ye karşı olan düşmanca tutumunu daha da belirgin hale getirmektedir.

Sonuç olarak, İran, Karabağ’ın Azerbaycan’a geri dönmesi ve Zengezur Koridoru’nun açılmasıyla bölgedeki etkisini kaybetme korkusu yaşamaktadır. Bu süreç, Azerbaycan’ın haklı mücadelesi sonucu elde ettiği toprak bütünlüğünün yeniden tesis edilmesini sağlarken, İran’ın bölgesel denklemler üzerindeki etkisini zayıflatmıştır. İran, yıllardır Ermenistan’a destek vererek Azerbaycan’ın topraklarını işgal eden tarafın yanında yer almış ve şimdi bu tutumunun sonuçlarıyla yüzleşmektedir.


Ali Hamzehzadeh