Mogadişu'nun ayrılıkçı Somaliland bölgesi üzerindeki egemenliğine herhangi bir müdahaleyi reddetmek için aldığı bir dizi önlem, Danimarka Büyükelçisi Sten Andersen'i Dışişleri Bakanlığı’na çağırma noktasına ulaştı. Andersen bölgenin başkanlık seçimlerini izlemeye katıldıktan sonra böyle bir girişimde bulunuldu. Seçimler birkaç gün önce, Etiyopya'nın oylamanın yankılarını beklediği bir ortamda yapıldı.

Şarku’l Avsat'a konuşan uzmanlara göre Somali'nin Danimarka Büyükelçisi’ni Dışişleri Bakanlığı’na çağırması, Mogadişu tarafından yılın başından bu yana alınan önlemlerin bir uzantısı konumunda duruyor. Öyle ki Mogadişu yönetimi, Etiyopya'nın Somaliland bölgesi ile bir ön anlaşma imzalamasını reddetti. Mogadişu yönetimi bu hamlenin ardından halıyı Addis Ababa'nın ayaklarının altından çekmeye ve Afrika Boynuzu bölgesindeki gerilimi azaltmaya neden olabilecek çözümlere ulaşmak için müzakerelere yeniden başlama olasılığı beklentileriyle egemenliğini teyit etmeyi ve böylece Somaliland üzerindeki uluslararası ilmiği sıkılaştırmayı amaçlıyor.

Somali Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmud (Reuters)

Somali resmi haber ajansı SONNA’nın dün (Pazar) Dışişleri Bakanı Ahmed Muallim Fiqi'den aktardığına göre Somali Dışişleri Bakanlığı, Danimarka Büyükelçisi Sten Andersen'i ‘ülkenin egemenliğini ve birliğini ihlal ettiği’ gerekçesiyle çağırdı. Bu durum, Andersen ve ülkedeki bazı büyükelçilerin, diplomatik protokolü ihlal ederek son seçimlere katılmak üzere Hargeisa şehrine gitmelerinin ardından gerçekleşti. Fiqi, ülkenin ayrılmaz bir parçası olan Somaliland'daki seçimlerle ilgili olarak hükümetin tutumunun net olduğunu vurguladı.

Somali Dışişleri Bakanı, ülkedeki bazı büyükelçileri, bir iç mesele olan Somaliland'daki seçimlerin sonuçlarını açıklarken ülkenin birliği ve egemenliğiyle çelişen bir makale yazmamaları konusunda uyardı.

Kırmızı çizgiler

Bu, Mogadişu'nun egemenliğinden ödün vermeyi reddederken çizdiği kırmızı çizgiler dahilindeki ilk adım değildi. Zira Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmud, Ocak 2024'te Etiyopya'nın Somaliland bölgesiyle imzaladığı ve Etiyopya'nın Somaliland’ı bağımsız bir devlet olarak tanıması karşılığında Addis Ababa'nın 50 yıl boyunca Berbera bölgesinde ticari bir liman ve askeri bir üs de dahil olmak üzere bir deniz çıkışı almasını öngören ön anlaşmayı iptal eden bir yasa imzaladı.

Mogadişu Arap Birliği'ne başvurdu ve Ocak 2024'te memorandumun geçersiz olduğu sonucuna varan acil bir toplantı ile ek destek aldı. Etiyopya'nın tutumunda ısrar etmesini, Addis Ababa ile ilişkileri gergin olan Kahire ile Mogadişu arasında geçen ağustos ayında bir askeri iş birliği protokolü imzalanması ve Mısır'ın terör örgütü Eş-Şebab'a karşı Somali'ye silah ve teçhizat sağlaması izledi. 9 Kasım'da Somali Savunma Bakanı Abdulkadir Muhammed Nur, Etiyopyalı askerlerin 2025-2029 yılları arasında planlanan Afrika barışı koruma misyonundan çıkarıldığını resmen açıkladı. Bunu da ‘Somali'nin egemenliğini ve bağımsızlığını açıkça ihlal etmelerine’ bağladı.

Somalili siyasi analist Abdulveli Cami Berri'ye göre, ‘Büyükelçiyi geri çağırma kararı, Somali'nin yaklaşan müzakerelere dönmeden önce Somaliland'ın etrafındaki ilmiği sıkılaştırma stratejisinin bir parçası olarak diplomatik bir hamle olarak anlaşılabilir. Çünkü hükümet, bölgenin istikrarını etkileyebilecek Somaliland'ın ayrılma veya bağımsızlık girişimleri karşısında konumunu güçlendirmeye çalışıyor.’

Somalili siyasi analist, “Danimarka Büyükelçisi’ni geri çağırma kararı, hükümetin egemenliğini koruma ve her türlü yabancı müdahaleyi reddetme arzusunu gösteren bir adımdır. Bazı büyükelçilerin hareketi, Somali hükümetine belirli değişiklikler yapması için yapılan baskının bir parçası olarak yorumlanabilir ya da sadece seçimlerin ve siyasi durumun rutin olarak izlenmesi veya stratejik olarak önemli olduğu düşünülen bir bölgede yabancı nüfuzunu genişletme girişimi olabilir” değerlendirmesinde bulundu.

Öte yandan Afrika işleri uzmanı Abdulmunim Ebu İdris, ‘Batılı büyükelçilerin hareketlerinin Mogadişu'yu etkilemek için değil, birkaç dönemdir orada gerçekleşen demokratik uygulamayı kutlamak için olduğuna’ inanıyor. Ebu İdris, “Etiyopya ile tarihi ittifakı ve terörle mücadeledeki iş birliği nedeniyle büyük etkiye sahip olan Batı ülkesi ABD'dir” dedi.

Müzakerelerin yeniden başlaması için umut

Bu önlemlere rağmen Somali çözüm umudunu yitirmiş değil. Dışişleri Bakanı Fiqi yaptığı konuşmada, ‘Somaliland yönetimiyle müzakerelerin yeniden başlamasını umduğunu’ ifade ederek ‘hükümetin iç meselelere çözüm bulma konusunda kararlı olduğunu’ vurguladı, ancak bu çözümlerin ne olduğunu açıklamadı.

Somali'nin bu resmi umutları, Somaliland'da 21 Kasım'da yapılması planlanan ve aralarında bölgenin mevcut başkanı Musa Bihi Abdi, muhalefetteki Abdurrahman Abdullah ve Adalet ve Kalkınma Partisi'nin adayı Faysal Verabi'nin de bulunduğu üç adayın yarıştığı seçimlerin sonuçlarının açıklanmasından günler önce geldi. Somali medyasına göre ilk sonuçlar muhalefetin adayı Abdurrahman Abdullah'ın ‘önemli bir farkla’ önde olduğunu gösteriyor.

Etiyopya Dışişleri Bakanlığı cuma günü Somaliland'ı ‘yönetişimin olgunluğunu yansıtan barışçıl ve demokratik seçimlerin başarıyla gerçekleştirilmesi’ dolayısıyla tebrik etti. Daha önce, perşembe günü Etiyopya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Nebiat Getachew, Mogadişu'dan çıkış olmamasına atıfta bulunarak, ‘Addis Ababa'nın Eş-Şebab terörist hareketini Etiyopya'nın ulusal güvenliğine tehdit oluşturmamasını sağlamak için zayıflatmaya yönelik kararlı operasyonlarına devam edeceğini’ vurguladı.

Afrika işleri uzmanı Abdulmunim Ebu İdris, Somaliland'daki seçimlerin sonucunun Mogadişu'nun bölgeyle ilişkileri üzerinde bir etkisi olacağına inanmıyor. Ebu İdris, “Somali'deki farklı bölgelere bir dereceye kadar özerklik veren federal bir form için bir öneri varsa, Mogadişu ile Somaliland arasındaki müzakereler yeniden başlayabilir” dedi.

Abdulveli Cami Berri ise “Mogadişu'nun Somaliland ile yakınlaşması Addis Ababa'yı endişelendirebilir. Mogadişu ve Somaliland arasındaki ilişkileri güçlendirme arzusu varsa, Etiyopya bu yolu engellemeye çalışabilir. Özellikle de mevcut mutabakat zaptı çerçevesinde bölgedeki nüfuzunu yeniden tesis etmek için muhtemelen müdahale edecektir” ifadelerini kullandı.

Cami Berri, “Bu krize bulunacak olası bir çözüm, Afrika Boynuzu'ndaki durum, Mogadişu ve Somaliland'ın istikrarı üzerinde önemli bir etkiye sahip olacak ve bölgesel iş birliğinin artmasına yol açabilecekken, herhangi bir gerilim bölgedeki insani ve siyasi krizleri daha da kötüleştirebilir” diye konuştu.