Pal Teleki (1879-1941), Macar bir coğrafyacı, siyasetçi ve iki dönem Macaristan Başbakanı olarak görev yapmış önemli bir figürdü. Aynı zamanda Macar Turancılığı'nın önde gelen isimlerinden biriydi ve Türk-Macar ilişkilerinin gelişmesine büyük katkılar sağladı.
Pal Teleki Kimdir?
Pal Teleki, 1879 yılında Macaristan’da doğdu. Genç yaşlardan itibaren coğrafya ve etnografya ile ilgilendi. Macar soylu bir aileden geldiği için iyi bir eğitim aldı ve akademik alanda büyük başarılar gösterdi. Coğrafya alanında yaptığı çalışmalar, Macaristan'daki etnik yapıyı ve tarihî gelişimi anlamaya yönelikti.
Siyasi kariyerine 1920’lerde başladı ve 1920-1921 ile 1939-1941 yılları arasında Macaristan Başbakanı olarak görev yaptı. İkinci Dünya Savaşı’nın başlaması sırasında Macaristan’ı büyük güçlerin etkisinden korumaya çalıştı. Ancak 1941'de Alman baskısı nedeniyle Yugoslavya'ya karşı bir askeri harekâtı onaylamak zorunda kaldığını düşünerek intihar etti.
Pal Teleki ve Turancılık
Pal Teleki, Macaristan'da Turancılık fikrini savunan en önemli kişilerden biriydi. Turancılık, Macarların Türklerle ve diğer Ural-Altay kökenli halklarla akraba olduğunu savunan bir düşünce akımıydı. Macar Turancıları, Türk ve Orta Asya halklarıyla kültürel, siyasi ve ekonomik bağları güçlendirmeyi amaçlıyordu.
Teleki’nin Turancılık konusundaki en önemli çalışmaları şunlardır:
Türk Dünyası ile Bağlantılar: Teleki, Macarların ve Türklerin tarihî akrabalığını vurgulayan akademik çalışmalar yapmıştır. Türk dünyasına duyduğu ilgi nedeniyle Türkologlarla ve Türk tarihçileriyle işbirliği içinde olmuştur.
Türk-Macar İşbirliği: Başbakanlığı döneminde Macaristan’ın Türkiye ile iyi ilişkiler kurmasına destek vermiştir. Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş sürecinde Macaristan, Atatürk’ün reformlarını dikkatle takip etmiş ve modernleşme sürecinde Türkiye’ye bilim insanları ve teknik uzmanlar göndermiştir.
Turancı Akademik Çalışmalar: Teleki, Macaristan’da Turancılık üzerine yapılan akademik araştırmaları destekledi ve bu doğrultuda coğrafya ile etnografya alanlarında eserler verdi.
Pal Teleki’nin Mücadelesi
Pal Teleki’nin en büyük mücadelesi, Macaristan’ın bağımsız bir dış politika izlemesini sağlamaktı. Özellikle 1930’larda Nazi Almanyası ve Sovyetler Birliği’nin güçlenmesi karşısında Macaristan’ın denge politikası izlemesini savundu. Ancak İkinci Dünya Savaşı sürecinde bu dengeyi korumak giderek zorlaştı.
Turancı fikirleri doğrultusunda, Macaristan’ın Türk ve Ural-Altay kökenli halklarla daha yakın ilişkiler kurmasını destekledi. Ancak Avrupa’daki siyasi dengeler ve Almanya’nın baskısı nedeniyle bu projeleri tam anlamıyla gerçekleştirme fırsatı bulamadı.
Sonuç olarak, Pal Teleki hem bir bilim insanı hem de bir siyasetçi olarak Macaristan’ın tarihine önemli katkılarda bulunmuştur. Turancılık düşüncesi doğrultusunda Türk ve Macar halkları arasındaki bağları güçlendirmek için çalışmış ve akademik araştırmalara öncülük etmiştir.
#PalTeleki #Macaristan #TelekiPál #Turancılık