-ZİYA GÖKALP’İN MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI TALİM TERBİYE REİSLİĞİNE ATANMASINI KİM SAĞLADI?
ÖZLEM PEKCAN :
Atatürk Ankara’ya doğru yaklaşırken konuşma Malta sürgünlerine oradan da Ziya Gökalp’e kayıyor. Bu arada tarihimizin kimi zaman çok övülen kimi zaman da fazlasıyla yerilen önemli bir şahsiyeti Enver Paşa’yla ilgili bir anekdotu aktarmadan da geçmiyor Vahit Bey.
VAHİT ÖZDEMİR:
İstanbul’un işgalinden sonra işgal kuvvetleri tarafından Malta’ya sürülenlerden biri de Enver Paşa'nın babası Hacı Ahmet Paşa’dır.
Bu Malta sürgünleri bir gün kendi aralarında sohbet ederlerken Hacı Ahmet Paşa: “Ben hayatımda harama uçkur çözmedim!” der.
Bunun üzerine Enver Paşa’nın azılı muhaliflerinden Süleyman Nazif de: “Paşam keşke helale de uçkur çözmeseydiniz de bu Enver başımıza çıkmasaydı!" diye karşılık verir.
Malta sürgünleri arasında bulunanlardan biri de Ziya Gökalp’tir.
Kendisi yazar, toplum bilimci, şair, düşünür, siyasetçi ve Türkolog.
Türk ilim, fikir, edebiyat ve siyaset hayatında derin izler bırakmış olan Ziya Gökalp Türk tarihinin çok yönlü ve etkili bir fikir adamıdır.
Meclis-i Mebusan’da ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde milletvekilliği yaptı.
Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’nda yenilmesinden sonra tüm görevlerinden alındı.
1919’da üniversite içinde İngilizler tarafından tutuklandı ve dört ay Bekir Ağa Bölüğü’nde hapis yattı.
Ermeni Soykırımı iddialarıyla ilgili olarak işgal mahkemesinde yargılandı.
Soykırım iddialarını şiddetle reddetti, mukatele yani karşılıklı öldürme tezini ısrarla savundu.
Yargılama sonucunda diğer İttihatçılarla beraber Malta’ya sürgüne gönderildi, burada iki yıl kaldı.
Ziya Gökalp sürgünden kurtulduktan sonra beraberşnde eşi ve kızı olduğu halde gemiyle Samsun’a, Samsun’dan yaylı at arabasıyla Ankara’ya geldi.
Yazılı belgelere göre Gökalp kısa boylu, şişmanca eskilerin deyimiyle değirmi yani yuvarlak yüzlü, esmer alnının ortasında kurşun yarası bulunan, gözleri sönük, hareketleri dalgın biriydi.
Gökalp, İttihatçılar içinde yegâne bir düşünür ve âlim olarak temayüz etmişti.
Doktor Rıza Nur’un ricasıyla Maarif Vekili yani Millî Eğitim Bakanı tarafından Millî Eğitim Bakanlığı Telif ve Tercüme Heyeti Başkanlığına tayin ediliyor.
Aynı yıl “Türkçülüğün Esasları” isimli ünlü eserini yayınlıyor.
Ağustos 1923’te İkinci Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne Atatürk tarafından Diyarbakır Milletvekili olarak aday gösteriliyor ve seçiliyor.
Ankara’ya yerleşen Gökalp kültürel çalışmalarına bütün hızıyla devam ediyor. Dünya klasiklerinin Türkçe’ye tercüme edilerek yayınlanmasını sağlıyor.
Gökalp, 25 Ekim 1924’te İstanbul’da 48 yaşında vefat etti.
Divanyolu’nda II. Mahmud’un ve II. Abdülhamid’in türbelerinin bulunduğu bahçedeki küçük mezarlıkta metfundur.
Tekrar konumuza dönüyoruz ve Vahit Bey babasının Ankara girişinde Atatürk’ü (27 Aralık 1919 nasıl karşıladığını anlatıyor şimdi. (devam edecek)
NOT: EDİTÖR ÖZLEM PEKCAN TARAFINDAN KALEME ALINAN ÇARIKLI DİPLOMAT VAHİT ÖZDEMİR KİTABINDAN ALINTIDIR.
NEREDEN NEREYE?
Vahit Özdemir
(E) Diplomat
04 Mart 2025