5 ARALIK BATI AZERBAYCAN TÜRKLERİNİN SÜRGÜN GÜNÜ!

5 Aralık 1988, son Azerbaycan Türklerinin tarihimizin trajik sayfalarından biri olan kadim Türk yurdu Erivan Hanlığı ve Zengezur'dan sürgün edilişinin 36. yıl dönümüdür...
5 Aralık 1988'de faşist Ermeni liderliği, Sovyetler Birliği hükümetinin doğrudan desteğiyle "Türksüz Ermenistan" planını uygulamaya koydu ve Batı Azerbaycan'ın (şimdiki Ermenistan) son Türklerini kendi topraklarından sürerek onları hakaretler, zulümler ve katliamlar ile sürgüne tabi tuttu. 
Bu toplu tehcir sırasında Ermenistan Cumhuriyeti (Batı Azerbaycan) topraklarında Azerbaycan Türklerine ait 170 yerleşim yeri ve Ermenilerle karışık 94 yerleşim yeri tamamen Ermenileştirildi. "Ermenistan" olarak adlandırılan bu kadim Türk topraklarında gerçekleştirilen son etnik temizlik sonucunda, İstatistiksel veriler olmak üzere yaklaşık 160.000 Azerbaycan Türkü, 17.000'i Kürt  22 ilçe ve 6 şehirden vahşice vatanlarından sürüldü.

Eski SSCB İçişleri Bakanlığı'nın soruşturma materyallerinde Ermeni hükümetinin sınır dışı etme operasyonu sırasında şunlar belirtiliyor:
- 216 Azerbaycan Türkü öldürüldü; 
- Yaralanmalar sonucu 52 kişi öldü: 
- 34 kişi işkence sonucu öldürüldü; 
- Ateşli silahlarla 20 kişi öldürüldü; 
- 15 kişi ateşde yandırıldı; 
- 8 kişiye araba çarptı;
- 9 kişi yollarda kaza uğradıldı; 
- 7 kişi doktorun suçu sonucu hayatını kaybetti; 
- Korkunç şok nedeniyle 9 kişi kalp krizi sonucu hayatını kaybetti; 
- 2 kişi intihar etti;
- 1 kişi asıldı; 1 kişi elektrik ile öldürüldü, 1 kişi suda boğuldu; 
- Otomobilin patlaması sonucu 2 kişi;
- 6 kişi kayboldu; 
- 20 kişi hastaneden kayboldu; 
- 48 kişi de dona düşerek dağlarda hayatını kaybetti.
Ermeni faşistlerinin halkımıza karşı uyguladığı vahşet, dünya kamuoyu tarafından suç niteliğinde bir sessizlikle karşılanırken gelecekte daha büyük trajedilerin yolunu açmıştır.
Etnik köken nedeniyle Batı Azerbaycan'dan sürgün edilen kişilerin tarihi topraklarına dönme hakkı vardır.

19. ve 20. yüzyıllarda Ermeniler Çarlık Rusyası tarafından Orta Doğu, İran, Türkiye ve Suriye'den Azerbaycan'a taşınmıştır.
Zengezur ve Göyçe Kasım 1920'de, Azerbaycan topraklarının önemli bir kısmı, suçlu komünist Sovyet Rusya tarafından emperyal çıkarlar uğruna ve Türkiye ile Azerbaycan'ın sınırlarını ayırmak amacıyla Ermenistan'a verildi. 1918 yılında kurulan Azerbaycan Halk Cumhuriyeti'nin topraklarının 114 bin kilometre kare olduğunu ve 11 Ocak 1920'de Paris Barış Konferansı'nda Milletler Cemiyeti tarafından tanındığını hatırlamak gerekir. 
Mayıs 1918'in sonunda Güney Kafkasya'da ilk Ermeni devleti kuruldu ve Azerbaycan Cumhuriyeti'nin liderliği, eski Azerbaycan şehri Erivan'ı geçici kontrol için başkent olarak Ermenilere devretmeye karar verdi. Ermeniler Zengezur ve Karabağ üzerindeki iddialarından vazgeçiyor.
Tarihi kaynaklarda ve çeşitli seyyahların notlarında Zengezur'un eski çağlardan beri Türklerin meskeni olduğu doğrulanmaktadır. 18. yüzyılda Zengezur kaza topraklarının büyük bir kısmı Karabağ Hanlığına, diğer kısmı ise Nahçıvan ve Erivan Hanlıklarına bağlıydı. Çarlık Rusyası döneminde Yelizavetpol (Gence) vilayetine dahil edildi. 20. yüzyılın başında Zengezur kazasında 240 Türk köyü ve üç kat daha az Ermeni köyü vardı.
Ermeni silahlı haydut çeteleri 1905-1907 ve 1918-1920 yıllarında yaptıkları katliamlar sonucunda bu ilçede yaşayan yarım milyona yakın Müslüman Türk öldürülmüştür. O yıllarda Zengezur'da 115 Müslüman köyü yok edildi... 1918-1920 yıllarında Zengezur, Şuşa, Cavanşir, Cebrayıl ilçeleriyle birlikte Azerbaycan Cumhuriyeti toprakları olarak Karabağ vilayetinin bir parçasıydı. 28 Nisan 1920'de Azerbaycan'ın Sovyetler Birliği tarafından işgal edilmesinden sonra Zengezur, Azerbaycan'ın ayrı bir idari bölgesi haline geldi. 
Azerbaycan halkının rızası olmadan ve onların iradesine aykırı olarak Zengezur'un Ermenistan'a nakledilmesi, 30 Kasım 1920'de Azerbaycan Komünist Partisi Merkez Komitesi Siyasi Büro ve Teşkilat Bürosu'nun ortak toplantısında kararlaştırıldı. 1933 yılında Ermeni SSC toprakları bölgelere ayrılarak Zengezur'un adı değiştirilerek Gafan, Gorus, Garakilsa (Sisian) ve Megri bölgeleri oluşturuldu... Son olarak 1988 yılında eski Türk topraklarında yaşayan yerel halk, memleketleri Zengezur'un yanı sıra bugün modern Ermenistan'a ait olan tarihi Azerbaycan topraklarından - Zengezur, Erivan ve Vediden - sınır dışı edildi.
Göyçe, Batı Azerbaycan topraklarında aynı adı taşıyan gölün çevresinde bulunan tarihi bir kasabadır. Göyçe, Azerbaycan aşık sanatının beşiklerinden biri olarak kabul ediliyor. 1918 yılında Azerbaycan Halk Cumhuriyeti kurulduğunda Göyçe İlçesi Azerbaycan toprakları olarak onun bir parçasıydı. 1920 yılında Azerbaycan Cumhuriyeti'ni işgal eden Bolşevik Rusya, Azerbaycan'ın Göyçe, Darelayaz ve Dilican ilçelerindeki topraklarını halkın iradesine ve uluslararası hukuka aykırı olarak Ermenistan'a verdi.

Azerbaycan halkı ve ülkemizin yöneticileri bu tarihi toprakları hiçbir zaman unutmamışlardır. 21. yüzyılın başında 44 gün süren Vatan Savaşı'nda kazanılan muhteşem Zafer, 19 Eylül 2023'te Azerbaycan topraklarının bölücü rejimin işgalinden kurtarılması, devletimizin başkanının halkın hayalini gerçekleştirme niyeti Halkın tarihi adaleti yeniden tesis etme ve Batı Azerbaycan'a dönüş hedefleri giderek daha net hale geliyor.
Örneğin Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in 29 Nisan 2022'de ADA Üniversitesi'nde düzenlenen "Güney Kafkasya: kalkınma ve işbirliği" konulu uluslararası konferansta yaptığı konuşmada söylediği sözleri hatırlamakta fayda var.
Konferans katılımcılarından birinin, Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki sınırların belirlenmesinde SSCB'nin hangi resmi haritasının kabul edildiğine ilişkin sorusuna yanıt veren devlet başkanı, 1918 haritalarından başlayarak Sovyetler Birliği'nin çöküşüne kadar olan haritalardan istifade ediləceyini söyledi. Cumhurbaşkanı İlham Aliev: "Tek bir haritaya odaklanmamalıyız, çünkü birçok harita var - Erivan Azerbaycan'ın ayrılmaz bir parçası olan 1918 haritası var. Zengezur'un Azerbaycan'ın bir parçası olduğu Kasım 1920'nin haritası var" dedi.
Ermenistan, sonunda toprakların iade edilmesinin gerekeceğini, Erivan'ın yıkıcı davranışlarını sürdürmesi halinde, devlet sınırlarının belirlenmesi meselesi devam ederse ülkemizin güç kullanmak zorunda kalacağını anlamalıdır.
Ermenistan barış antlaşmasını imzalayıp sınırlandırma ve sınırlama süreci başlayana kadar ülkelerimiz arasında yasal bir sınır yoktur.
Bu nedenle Azerbaycan'la bir barış anlaşması yapılması Ermenistan'ın kendi çıkarınadır, aksi takdirde uluslararası hukuk çerçevesinde Azerbaycan sadece Sovyet dönemine ilişkin değil, aynı zamanda Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti dönemine ilişkin ve kendi tarihi toprakları üzerinde hak iddia etme hakkına sahip olacaktır.
Sonuç: 1918-1989 yılları arasında 3 kez soykırıma maruz kaldıktan sonra Batı Azerbaycan'ın tarihi topraklarından sürülen 5 milyon soydaşımız ata topraklarını unutmadı. Ermenistan hükümetinin Batı Azerbaycan Türklerine karşı uyguladığı haksız ve suç niteliğindeki davranışlar nedeniyle yüzyıllardır tarihi topraklarında yaşayan ve etnik olarak sürgüne gönderilen insanlar:
- 26 Haziran 1945 tarihli "Birleşmiş Milletler Şartı";
- 10 Aralık 1948 tarihli "İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi";
- 4 Kasım 1950 tarihli "İnsan Haklarının ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi", Roma;
- 26 Aralık 1933 tarihli BM "Devletlerin Hakları ve Görevleri Sözleşmesi" ("Montevideo Sözleşmesi");
- 9 Aralık 1948 tarihli "Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılmasına İlişkin" BM Sözleşmesi;
- 26 Kasım 1968 tarihli "Savaş Suçları ve İnsanlığa Karşı Suçlarda Zamanaşımı Tüzüğü'nün Uygulanamayacağına İlişkin" BM Sözleşmesi;
- BM'nin 14 Aralık 1960 tarihli "Sömürge ülke ve halklara bağımsızlık verilmesine ilişkin" Bildirgesi;
- 20 Kasım 1963 tarihli Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin BM Bildirgesi;
- 23 Mayıs 1969 tarihli "Antlaşmalar Hukuku Hakkında" Viyana Sözleşmesi;
- 13 Eylül 2007 tarihli BM Yerli Halkların Hakları Bildirgesi;
- 12 Kasım 1984 tarihli "Halkların Barış Hakkına Dair" BM Bildirgesi;
- 4 Aralık 1986 tarihli BM "Kalkınma Hakkına Dair" Bildirgesi;
- 18 Aralık 1992 tarihli BM Bildirgesi "Ulusal veya Etnik, Dinsel ve Dilsel Azınlıklara Mensup Kişilerin Haklarına İlişkin";
- Uluslararası Hukuki Belgelere atıfta bulunan 24 Eylül 2012 tarihli BM "Ulusal ve Uluslararası Düzeyde Hukukun Üstünlüğüne İlişkin" Bildirgesi, BATI AZERBAYCAN TÜRKLERİNİN TARİHİ TOPRAKLARINA DÖNÜŞÜ KENDİ HUKUKİ ÇÖZÜMÜNÜ BULMALIDIR
Vahidov Kurban - Türk Dünyası Dayanışma ve Yardımlaşma Derneği, Azerbaycan Mingeçevir Şehri Şube Başkanı, araştırmacı-yazar