Lozan Antlaşması ile Musul Vilayeti'nde durumunun halk oylaması ile belirlenmesi çalışmaları sürecinde Türkiye, İngiltere ile olası bir savaşa karşı hazırlıklar yaptığı süreçte Nasturiler/Süryaniler, İngiliz desteği ile ayaklanmıştır.
Van'ın güneyi-Siirt doğusu-Mardin kuzeyi-Hakkari hattından Irak/Erbil, Kerkük ve Rewanduz'a kadar uzanan geniş bir coğrafi alana yayılmış olarak yaşayan Nasturileri/Süryanileri silahlandıran İngiltere, aynı zamanda uçakları ile Türk askeri mevzilerine de hava saldırıları düzenleyerek isyancıları desteklemiştir.
Türkiye'nin yoğun mücadeleleri ile bazı Nasturi/Süryani aşiretleri isyanı durdurmuş, büyük bir isyancı grup ise İngilizlerin desteği ile Irak ve İran'a sığınmış, isyancılarda başlayan çözülmelerle nihayet ayaklanmalar 26 Eylül 1924 tarihinde tamamen bastırılmıştır.
Birinci Dünya Savaşı'nda Osmanlı'ya karşı olan kuvvetlerle birlik olmak suretiyle Türk askerleri ile çarpışarak hem Rus hem de İngiliz kuvvetlerine destek veren Nasturiler/Süryaniler, Musul Sorunu'nun çözümü için Türkiye'nin büyük uğraşlar verdiği bir dönemde isyan ederek, Türkiye'nin elini oldukça zayıflattığı muhakkaktır.
Zira Türkiye'nin Musul'u kaybetmesine uzanan süreçte en büyük suçluların; Nasturi/Süryani Ayaklanması ve hemen ardından başlayan Şeyh Sait İsyanı ve destekçilerinin olduğu unutulmamalıdır.
İsmail CİNGÖZ
Uluslararası Siyaset Uzmanı/M.A.
BULTÜRK Ankara Temsilcisi
TDPB Basın Kulübü Başkanı