Bugün, 5 Aralık 2025 Cuma
“Yıllardır Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Lozan Antlaşmasını tanımıyor” diye halkımıza, yıllardır menfi manada gibi propaganda aracı gibi kullanıldığı görülmektedir. Bu söylemi yayanların gözden kaçırdıkları husus ABD Lozan’da imzacı taraflar arasında değil, sadece “gözlemci” statüsü ile oradadır.
Türkiye Delegasyonu, Lozan Antlaşması’nı uzun tartışmalarla geçen bir süreç sonucunda 24 Temmuz 1923 günü Britanya İmparatorluğu, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya ve Yugoslavya (Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı) ile imzalamıştır ve Lozan Antlaşması TÜRKİYE CUMHURİYETİ'nin bağımsızlık senedidir.
***
Lozan’da devam eden müzakereler sürecinde "Gözlemci" olarak gelen orada bulunan ABD'li yetkililerle Türkiye Delegasyonu arasında "6 Ağustos 1923 Lozan Dostluk ve Ticaret Antlaşması" adıyla ikili ticari bir anlaşma imzalanmıştır. Ancak gözden kaçılan ve kaçırılmaması gereken hayati husus bu ikili anlaşmanın TÜRKİYE CUMHURİYETİ'nin bağımsızlık senedi olan Lozan Antlaşması ile hiçbir bağı ve alakası yoktur. Müstakilen imzalanmış bir İkili Ticaret Anlaşmadır.
İmzalanan bu Ticari Anlaşmasının geçerli hale gelebilmesi için ABD Senatosu’nda onaylanması için gündeme alınması süreci işletilirken ABD Ermeni Diasporası ve Ermeni Senatörlerin Türkiye aleyhtarı gayretleriyle 18 Ocak 1927 tarihine kadar Senato'ya getirilmesi engellenmiştir.
Nihayet 18 Ocak 1927 tarihinde yapılan oylamada ABD Senatosu tarafından ONAYLANMAMIŞ ve REDDEDİLMİŞTİR.
Dolayısı ile "ABD Türkiye'yi Lozan'da tanımamıştır" propagandası asılsızdır. Hattı zatında yukarıda da belirtildiği üzere ABD Lozan'da taraf değil, sadece gözlemcidir.
Bu vesile ile Lozan Barış Antlaşması’nın 102. yıl dönümünü büyük bir gururla anıyorum. Türkiye Cumhuriyeti’nin bağımsızlığının bütün dünyaya ilan edildiği bu tarihî dönüm noktasının mimarları Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve Lozan Heyeti Delegasyonu Başkanı İsmet Paşa başta olmak üzere, tüm Millî Mücadele kahramanlarımızı rahmet, minnet ve şükranla anıyorum.
İsmail CİNGÖZ
Uluslararası Siyaset Uzmanı
