Bir kere yükselen bayrak, bir daha inmez

Demokratik Azerbaycan Cumhuriyetinin bağımsızlığın sembolü olan ve slogan haline gelen "Bir kere yükselen bayrak, bir daha inmez" kelimesinin sahibi Memmed Emin Resulzadenin doğumunun 140. Yılı Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı İlham Aliyevin kararıyla ülke genelinde kutlanmaktadır. Memmed Emin Resulzade  modern Azerbaycan Cumhuriyetinde milli kimliğin, oluşmasında oynadığı önemli rolü ile, ülkenin bağımsızlığı ve toplumun aydınlanması, halkın çağdaş bir toplum olması için yaşamı boyunca yaptığı çalışmalarla Azerbaycanın tarihinde derin izler bırakarak gelecek nesillere yön vermiştir.

Azerbaycanın ilk Cumhurbaşkanı olan Memmed Emin Resulzadeye göre modern Azerbaycan kimliğinin oluşumunda 3 faktör rol oynamaktadır.

Bu faktörler aşağıdaki şekildedir:

a) Cografi amil-vatan

•b) Etnografik amil-millet

• c) Manevi amil-kültür (faktör)

•M. Emin Resulzade, 'Türkleşmek, lslamlaşmak ve Muasırlaşmak' tezi gibi fonnüle ettigi medeniyet kavramının da müellifidir.

Memmed Emin Resulzade, 31 Ocak 1884 yılında başkent Bakü'nün Novhanı kasabasında doğdu ve genç yaşlarından itibaren siyasetle ilgilenmeye başlamıştır. Nitekim  Memmed Emin Resulzade Rus Çarlık rejimine karşı bazı siyasi parti ve örgütlerde çalışmalar yürütmüştür. Bu bağlamda, ülke genelinde bir çok çeşitli gazete ve dergilerde Azerbaycan bağımsızlığı, Çarlık Rusyasının zulmü konularında makaleleri yazmıştır.

Çarşık Rusyasının rejim baskıları sonucunda 1909 yılında İran'a gitmiş ve orada gazetecilik mesleği ile beraber Azerbaycan Cumhuriyetinin bağımsızlığı için siyasetle uğraşmıştır. 

Bu dönemde İran'da siyasi baskılara maruz kalmış ve 1911 yılında Türkiye'ye gitmek mecburiyetinde kalmıştır.

Memmed Emin Resulzade 1915 yılında  Azerbaycana geri dönmüş ve Bakü'de 1911 yılında kuruluşunda öncüsü olduğu Müsavat Partisin yönetimine geçti. 1917 yılında Müsavat partisinin Genel Başkanlığına seçildi.

1918 yılında Memmed Emin Resulzade ve yol arkadaşları Milli Konseyi olulturarak, 28 Mayıs 1918 tarihinde Tifliste Azerbaycan Cumhuriyeti'nin kurulduğunu ilan ettiler.

Memmed Emin Resulzade, 1918 yılında Azerbaycanlı aydınlardan oluşan Milli Konseye oy birliği ile Başkanı seçildi. 28 Mayıs 1918'de Milli Konsey, Azerbaycan Cumhuriyeti'nin kuruluşunu Tifliste resmen ilan etsede başkent Bakü Çar Rusyasının bolşevikleri ve Ermeni terör çeteleri olan Taşnaksütyun, Hınçak militanları tarafından işgal altındaydı.

Memmed Emin Resulzadenin Cumhurbaşkanlığı döneminde bir çok önemli anlaşmalar gerçekleştirilmiştir. Nitekim 4 Haziran 1918 tarihinde Azerbaycan ve Osmanlı Devleti arasında imzalanan dostluk ve iş birliği anlaşmasına Azerbaycan adına imza atıldı.

15 Eylül 1918'de, "Kafkas İslam Ordusu" ismi verilen Osmanlı ordusu, Bakü'yü terörist Ermeni ve Bolşevik çetelerinin işgalinden kurtardı.

Memmed Emin Resulzade başkanlığındaki devletin resmi heyeti, 18 Haziran 1918 tarihinde Kafkasyada kurulan şarkın bu yeni demokratik islam cumhuriyetinin tanıtılması amacıyla düzenlenen konferansa katılmak üzere İstanbul'a geldiler.

Bakü'ye dönen Resulzade, hükümette ve iktidardaki Müsavat Partisi Genel Başkanı olarak parlamentoda aktif çalışmalar yürüterek, hükümetin faaliyetini yönlendirdi.

23 Aylık Demokratis döneminde Demokratik Azerbaycan Cumhuriyeti Memmed Emin Resulzade Başkanlığında 28 Mayıs 1918-28 Nisan 1920 Tarihleri Arasında Ekonomik, Askeri ve Diplomatik Alanlarda Yapılan Reformlar aşağıdaki şekildedir:

• Eğitim alaninda üniversiteler açılmış, ekonomi ve petrol üzerine bölümlere ağırlık verilmiştir.

•Yurt dışına öğrenciler eğitim için gönderilmiş

•Kadınlara seçme ve seçilme hakkı veren ve şarkın ilk muslaman devleti olmuştur.

•Azerbaycan Liman Gümrüğü müdürlüğü kurulmuştur.

•Azerbaycan İstihbarat Bakanlığı ve Karşı istihbarat kurumu kurulmuştur.

•Gümrük Kurulu ve sınır Bakanlığı faaliyete başlamıştır.

Demiryolları taşımacılığı kurumu açılmıştır.

•İçişleri Bakanlığı faaliyet başlamıştır.

•Bakü Batum Petrol demiryolu hattı ve boru hattı yapıldı, böylelikle ilk defa Batı Avrupaya Bakü petrolünün sevkiyatı başlatıldı.

•Bakü -Mincivan-Culfa demiryolu hattı yapıldı. Bu demiryolu hattı Azerbaycanın Zengilen şehrinin Mincivan kasabasında geçerek Zengezur yolu üzerinden Nahçıvanın Culfa ilini bağlayordu.

•Azerbaycan Devlet Bakansı kuruldu ve Milli para basıldı. 1 Tl 40 Manat şeklinde dövüz Tl-e sabitlendi.

20 Ocak 1920 tarihinde Milletler Cemiyeti Azerbaycan Cumhuriyetinin Bağımsız bir devlet olarak tanımıştır. 

Ayrıca Belirtilmesi gereken diğer bir husus ise 1918-1920 senesinde 23 aylık süren Azerbaycan Demokratik Cumhuriyetinin var olduğu dönemde Parisde düzenlenen Paris konferansında resmi şekilde Batı devletleri tarafından kabul edilen Azerbaycan haritasında Zengezur bölgeside resmi şekilde Azerbaycan sınırları olarak kabul görmüştür. Nitekim günümüzdeki Modern Azerbaycan Cumhuriyeti 1918 yılının 28 Mayıs tarihinde kurulan ve 23 ay demokrasi başarılı şekilde sürdürmeyi başararak ayakta kalan Azerbaycan Demokratik Cumhuriyetinin devamcısıdır.

23 Ay süren Demokratik Azerbaycan Cumhuriyetinin bağımsızlığının Sovyetler Birliği tarafından 28 Nisan 1920 tarihinde işgal edilerek,  hükumet yöneticileri sürgün edilmiştir. 

Bolşeviklerin Azerbaycan'ı işgalinin ardından tutuklanan Memmed Emin Resulzade, Moskova'ya götürülmüş, Stalinle görüştürülerek Sovyetlerle iş birliği yapması istemiştir. Fakat Resulzâde bu teklifi kabul etmeyerek Sovyetler Birliği'ni terk etmiş ve 1947 yılında Türkiye'ye göç ederek Türk vatandaşlığını almıştır.

Fransa, Finlandiya, Polonya ve Almanya'da yaşadı, Sovyet karşıtı yayımlar yaptı, Azerbaycan'ın işgal altında olduğunu dünyaya duyurmaya çalıştı.

Resulzade, 1947'de Türkiye'ye yerleşti, Bakanlar Kurulu kararıyla Türk vatandaşı oldu.

1949 tarihinde Ankara'da Azerbaycan Kültür Derneğini kurarak, dernek bünyesinde kitaplar,  makaleler yazmış ve Azerbaycan Cumhuriyeti ile ilgili konferanslar düzenleyerek Azerbaycanın SSCB tarafından işgalde tutulduğunu ifade etmiştir.

Memmed Emin Resulzade, 6 Mart 1955'de Ankara'da vefat etti ve cenazesi Ankara Cebeci Asri Mezarlığı'da defnedildi.

Kurucusu olduğu ve merkezi Ankara'da bulunan Azerbaycan Kültür Derneği, günümüzde de Türkiye'de faaliyet gösteriyor. Türkiye'de birçok il ve ilçede sokak ve caddelere ismi verildi. Memmed Emin Resulzadenin isimine verilen en büyük sokak ise Ankara Kızılay yakınlığında yerleşmektedir.

Modern Azerbaycanın kurucusunun anısı, isminin verildiği Ankara Çankaya'daki Mehmet Emin Resulzade Anadolu Lisesinde de yaşatılıyor.

KİAMP-Karabakh is Azerbaijan Milli Platformu T.C Genel Koordinatörlüğü olarak Doğumunun 140. Yılında Azerbaycanın kurucusu Memmed Emin Resulzadeyi Saygı, Minnet ve Rahmetle Anıyoruz !

Saygılarımla:

KİAMP-Karabakh is Azerbaijan Milli Platformu T.C Genel Koordinatörü Dr. Elvin ABDURAHMANLI