Bugün, 15 Aralık 2025 Pazartesi
25 Kasım 734
İkinci Göktürk Kağanlığı kağanlarından
Büyük Türk Bilge Kağan uçmağa vardı.
Göktürk Kağan'ı İlteriş Kağan'ın oğlu olan Bilge Kağan, 683 yılında Çugay-Ḳuz Dağı dolaylarında doğdu.
8 yaşında iken, babası İlteriş Kağan'ın 691 yılında ölmesiyle, amcası Kapgan Kağan'ın himayesinde büyüdü. 697 yılında Tarduşlar üzerine şad olarak atanan Bilge Kağan, atamanı (Selçuklulardaki Atabey ve Osmanlılardaki Lala)) Köli Čor'un denetiminde yetişmiştir.
Bilge Kağan, gençlik yıllarından itibaren komutan olarak önemli görevlerde bulunan, isyanlar bastıran ve Göktürk Kağanlığı'nın zaferlerinde fiilen ye almıştır.
Amcası Kapgan Kağan, Bayırku Seferi dönüşünde 22 Temmuz 716 tarihinde öldürüldü ve Türk Toyu amcasının oğlu İnel'i Kağan olarak seçti. Ancak İnel Kağan'ın deneyimsizliği kısa sürede devlet yönetiminde başarısızlıklara sebep olması üzerine, Yabgu Bilge Kağan'ın karşı çıkmasına rağmen Alp Eletmiş'in de desteği ile Kardeşi Kül Tigin ile birlikte Şubat 717'de kanlı bir darbe ile Bilge Kağan Göktürk Kağanlığına "Tanrı Gibi Gökte Olmuş Türk Bilge Kağan" unvanı ile Kağan olmuştur.
Kağanlığı ile derhal bozulan töreleri yeniden hayata geçiren, Bilge Kağan, zaman kaybetmeden isyancı Türk boylarının tekrar itaati için mücadelelere başlamış ve ülkenin ekonomik, sosyal ve kültürel açıdan kalkınması için gayret göstermiştir.
Bilge Kağan 734 yılında zehirlenmiştir. Tarihçiler Zehirin çok büyük bir ihtimalle bakan Buyruk Çor tarafından verildiği konusunda ittifak edilmekte olduğu görülmektedir. Zira zehirlendiğini anlayan Bilge Kağan, Buyruk Çor'u ve bütün ailesini idam ettirmiştir.
Ancak Ahmet Akyol tarafından yapılan bir iddiaya göre Bilge Kağan, bakanı Buyruk Çor tarafından değil hanımı Pofu Hatun tarafından zehirlenmiştir; çünkü Çinli bir prensle evlenmeyi düşünen Bilge Kağan'ın, eşinin kıskançlığı nedeniyle zehirlendiği iddia edilmektedir.
25 Kasım 734 tarihinde hayatını kaybeden Bilge Kağan için komşu ülkelerden yoğun katılımı ile çok büyük bir cenaze töreni düzenlenmiştir.
22 Haziran 735 tarihinde Moğolistan'ın başkenti Ulaan Batar'ın yaklaşık 450 km. batısında, Koşo-Sadam bölgesinde yer alan Orhun vadisinde anıtmezara defn edilmiştir.
Mezarının başına oğlu Tengri Kağan tarafından Bilge Kağan Yazıtı dikilmiştir.
Bilge Kağan'dan sonra yerine oğlu Yollıg Tigin geçmiştir.
(Derleme )
İsmail Cingöz
Uluslararası Siyaset Uzmanı
BULTÜRK Ankara Temsilcisi
TDPB Basın Kulübü Başkanı
