Toplum olarak geldiğimiz noktayı düşününce, içimde ağır bir hüzün beliriyor. Cehalet, adeta bir erdem gibi yüceltiliyor; bilenin sesi kısılıyor, bilmeyenin sesi meydanlarda yankılanıyor. Oysa cehalet sadece bilginin eksikliği değildir; aynı zamanda öğrenmeye, sorgulamaya ve anlamaya dair bir isteksizliktir.

Öncelikle, diploma sahibi olmakla cehalet arasında doğrudan bir bağ kurmanın yanlış olduğunu düşünüyorum. Eğitim seviyesi ile entelektüel birikim arasında bir korelasyon beklemek elbette doğaldır, ancak bunun bir garantisi yoktur. Tanıdığım insanlar arasında sadece lise mezunu olup günde birkaç makale okuyan, haberleri dikkatle takip eden ve yılda bir düzine kitap bitirenler var. Bunun yanında, birkaç diploması olmasına rağmen bırakın bir makale okumayı, konuşulanları bile anlamayan, ama sürekli ahkam kesen kişilere de rastlıyoruz.

Bu toplum nasıl böyle oldu?
Şoförler, türkücüler, popçular milletvekili yapıldı. Eğlence dünyasında bir parıltı yakalayan, siyasette de kendine yer buldu. Daha kötüsü, akademik unvanlar taşıyan bazı isimler, cehaleti adeta kutsadı. “Ben cahillerin ferasetine güveniyorum” diyen profesör hâlâ aklımda. Feraset dediği, toplumu karanlığa sürükleyen bir teslimiyetten ibaretti.

Bilmek, öğrenmek, sorgulamak neden bu kadar değersizleşti? Çünkü bilgi, otoriteyi tehdit eder. Bilen insan, sorgular. Sorgulayan insan, itiraz eder. Ve itiraz eden bir toplum, kolay yönetilemez. Bu yüzden cehaleti yüceltmek, sadece bir kişisel zafiyet değil, aynı zamanda bir stratejidir.

Cehaletin Övülmesi
Cehalet, artık bir utanç değil, bir kimlik oldu. Bilmeyen, bilmediğini kabul etmek yerine, bilgiyi küçümseyerek kendine bir üstünlük vehmediyor. Bu da toplumu “her şeyi bilen” ama aslında hiçbir şey öğrenmek istemeyen bir güruha dönüştürüyor. İnsanlar, bilgisizliklerini örtmek yerine sergiliyor, hatta bununla gurur duyuyor.

Oysa bir toplumun kalkınması, bireylerinin öğrenme arzusuyla mümkündür. Şoförün milletvekili olması sorun değildir; sorun, o şoförün, makamına layık bir entelektüel birikim geliştirme ihtiyacı hissetmemesidir. Bir profesörün toplumun cehaletini övmesi, akademik kariyerinin sadece bir unvandan ibaret olduğunu gösterir.

Çözüm Nedir?
Bu noktada sormamız gereken sorular şunlardır: Bilgiye, eğitime ve sorgulamaya olan saygıyı nasıl yeniden kazanabiliriz? Cehaleti bir erdem olmaktan çıkarıp, yeniden bir eksiklik olarak görmeyi nasıl başarabiliriz?

Cevap, bireysel çabalarda ve toplumsal eğitim politikalarında saklıdır. İnsanlara kitap okumanın, düşünmenin, tartışmanın değeri yeniden anlatılmalı. Eleştirel düşünce, okullardan başlayarak tüm topluma aşılanmalı. İnsanlar, bilginin gücüne ikna edilmeli. Ve belki de en önemlisi, cehaletin bir erdem olmadığını, cahil bir insanın yönettiği toplumların geleceğe yürüyemeyeceğini anlamamız gerekiyor.

Eğer bu toplum, cehalete övgü düzenlerle hesaplaşamazsa, “vay halimize” demekten başka bir çaremiz kalmayacak. Bilginin değersizleştiği, cahilliğin övüldüğü bir düzenin sonu, karanlıktır. Karanlıktan kurtulmanın yolu ise bilgiye, öğrenmeye ve sorgulamaya sahip çıkmaktan geçiyor.