Iğdır’a 16 km uzaklıkta Ermenistan’ın Metsamor şehrinde 9,5 şiddetinde deprem oluşturacak fay hattının üzerine 1976 yılında kurulmuş Metsamor Nükleer Santrali uzun süre önce miladını doldurmasına rağmen ısrarla kapatılmamaya kararlıdır.  Eminim Rusya buna engel oluyor. Çünkü, bu santral Azerbaycan ve Türkiye sınırlarına yakın bir konumda faaliyet göstermekle belki, bu günkü kadar hiçbir zaman tehlike arz etmemiştir. 

Bu durumdan endişeli olan Azerbaycan Vatandaş Cemiyetinin temsilcileri ve bilim insanları Nükleer Enerji üzere Uluslararası Ajanslığın yönetimine ve doğrudan Başkan- Rafael Mariano Grossi’ye açık mektupla tehlikenin boyutlarını anlatarak acilen bu santralin kapatılmasını talep etmişler.  Metsamor Nükleer Enerji Santrali global tehdit oluşturmakla birlikte santralden çıkan zehirli sıvı atıklar transit hudut sayılan Aras nehrine akıtılıyor.  Daha kötüsü santralin bulunduğu bölgede su kıtlığı mevcuttur.  Yani  Aras nehrinin zehirli kimyasal atıklarla kirletilmesi doğaya ve insanlığa karşı acımasız tutum sergileyen Ermenilerin insanlığa ne kadar düşman olduklarına bariz kanıttır.  Mektupta bu duruma dikkat çekilirken diğer yandan Metsamor’un ortaya çıkardığı bazı nükleer materyallerin yasadışı ticaretinin yapıldığı gerçeği de vurgulanmış ve Ermenistan’da bulunan 200 den fazla nükleer radyoaktif kaynakların olduğu ve bunlara çeşitli nükleer türleri olan izotoplarla ilgili kaçakçılık ticaretinin yapıldığı ileri sürülmüştür. 

“Yeşil Dünya” Ekolojik Bilinçlenme Kamu Kuruluşunun Başkanı Elman Ceferli, “Atlas” Araştırmalar Merkezinin Başkanı, siyasi analist Elhan Şahinoğlu ve bir çok Azerbaycan Kamu Kurum ve kuruluşlarının temsilcileri mektupta – Ermenistan’ın bölgeyi korku faktörü içinde endişelenmeye yiten bu durum sadece Azerbaycan ve Türkiye’yi ilgilendirmeyip Gürcistan , Karadeniz güney bölgeleri, İran gibi  bölgeye yakın ülkelerin de bu tehlikeye karşı ciddi tavır sergileyerek imza toplayarak , Ermenistan yönetimine baskı uygulamakla santralin kapatılmasına nail olmamız zorunlu hal almıştır.  Erivan’a sadece 35 km mesafede yerleşen bu santralde Çernobil santralinin sahip olduğu koruyucu katman mevcut değil.  Bu yüzden Metsamor Nükleer Santralde baş vere bilecek kaza çok kolay bir şekilde geniş boyutta ekolojik kirliliğe neden ola bilir.  Asıl önemli olan bu santralin “iplerini” doğrudan teknik bakım ve yakıt ikmali teçhizatı bakımından tamamen Rusya’nın “ROSATOM”  nükleer ajanslığına bağımlı olduğu gerçeğidir. Avrupa Birliği Ermenistan’ın Rusya’dan bağımlılığını azaltmak ve Batıya yaklaşmak için bu santralin kapatılması için Şubat 2024 yılında Ermenistan Dış İşleri bakanı Ararat Mirzoyan ile görüşen Avrupa Birliği temsilcisi Borneil yardım etmek istediğini bildirse de henüz net sonuç elde edilmediğine göre Rusya’nın bu konuda Ermenilere tolerans tanımadığını göre biliyoruz. 

Çok eski bir teknoloji ile 1976 yılında Eski Sovyetler Birliğinin tesis ettiği bu santralin iki reaktörü var ve çok eski teknoloji ile çalışmaktalar.  Sovyetler Birliği dağılmadan önce bu santrali ne gariptir ki, Rus’lar bilerek Doğu Anadolu Deprem Kuşağına en az 8 şiddet için hesaplanan fay hattının üzerine yapmışlar.  O zaman birçok Rus bilim adamları böyle bir tesisin bu bölgeye yapılmasının sadece bölgeyi değil, tüm Avrupa’yı kapsayacak global tehdidi içine alacağını ısrarla uyarmışlar. Fakat bu uyarılara rağmen özelikle bilinçli kararla Türkiye sınırına yakın yapılmasının asıl nedeni siyasi olup, büyük Ermenistan hayalini kurdukları bölgenin merkezine yapmış oldukları gerçeğidir.  2018 yılında iyileştirme işlemi ile çoktan ömrü biten bu santralin faaliyetini 2026 yılına kadar uzattılar. Bu santralin Rusya tarafından kasıtlı olarak Türkiye aleyhine kullanılmak için kurulduğu aşikâr, çünkü olası Ermenistan-Azerbaycan, Ermenistan –Türkiye savaşında Rusların doğrudan milletimize karşı yapamadığı, fakat Ermenileri her türlü tahribat, silah, tehdit olarak kullanması Türkiye’ye şantaj uygulamak için Ermenistan’ı garanti altına almak amacı ile bu “saatli bomba” olan yüksek tehlike arz eden tesisi bu bölgeye kurdular.   Savaş kokusunun her geçen gün dünyanın birçok yerinden yayılmaya başladığı bu kritik günlerde hele ki, son Suriye gelişmelerine bakarsak Rusların Türkiye ‘ye göz dağı vermek niyeti ile “ani sızıntı”, “patlama”, “deprem sonucu” gibi vakalar adı altında bir felaket ortaya çıkarma ihtimali yüksektir. 

En kötüsü bu felaketin acı boyutları Çernobil’i unutturacak vahim sonuçlar doğura bilir. Iğdır’a bu santralin çok yakın olan- 100-150 metre yakınındaki köylerinde artan Kanser vakaları bilimsel verilerle kanıtlanmış olup, kasıtlı olarak bir sabotaj yapılırsa daha korkunç sonuçlar doğuracağı bariz gerçektir. Bu santralin doğrudan bakım- onarım işlerini ve personellerinin eğitimini bizzat Rusya Devlet Nükleer Enerji Kurumu “ROSATOM” yaptığı için direkt Ermenistan bu tesisi kapatamıyor ve kapatılsın talebi ileri süren ülkelere Ermenistan’ın %27 enerji açığını bu santralin karşıladığını bahane edip konuyu kapattırıyorlar. 

Özetle Rusya –Ukrayna savaşı tırmanır ve NATO- 5. Madde çerçevesinde Türkiye savaşa dahil olmaya zorlanırsa Rusların bu tesis üzerinden Türkiye’ye sabotaj yapma olasılığı muhtemeldir. 

Bu santralin kapatılması en çok Türkiye ve Azerbaycan için elzem olup, tüm bölge ülkelerinin Rusya’ya ciddi baskı uygulayarak acilen bu tesisi kapatmaya zorlaması gerekir. 

Visale ALİ

Kayseri