Lozan Barış Antlaşmasına bağlı GENEL AFFA İLİŞKİN BEYANNAME ( DECLARATION RELATİVE A L’AMNESTİE) ; 1 Ağustos 1914- 20 Kasım 1922 tarihleri arasında Türkiye veya Yunanistan’da ikamet eden veya etmiş kişiler tarafından işlenen askeri veya siyasi nitelikteki suçlar  için taraflara bir kovuşturmada bulunmamaları , tam ve mutlak bir genel af ilan etmeleri yükümlülüğünü getirdi.

Ancak, 24 Temmuz 1923 günü, bu Beyanname ile birlikte  bir de Protokol imza edilmişti.

Bu Protokol’a göre de Türkiye, bu nitelikte suç işlemiş bulunan 150 kişinin “TÜRKİYE’YE GİRİŞ VE ORADA İKAMETİNİ YASAKLAMAK”,  “HALEN TÜRKİYE’DE BULUNANLARI ORADAN ÇIKARMA VE YABANCI ÜLKELERDEKİLERİNİN DÖNÜŞLERİNİ MEN” hakkını saklı tutuyordu.

Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti , antlaşmanın kendine tanıdığı bu hakkı kullanarak , 1 Haziran 1924 tarihinde bir kararname yayımladı. Bu kararnameyle, af dışında kalacakları belirleyen “ YÜZELLİ KİŞİLİK LİSTE”yi onayladı.

İşte bu “YÜZELLİ KİŞİLİK LİSTE”de adları yazılı olanlara siyasal literatürümüzde  “YÜZELLİLİKLER” denilmektedir.

150’likler listesi hazırlanırken aşağıdaki hususlara dikkat edilmiştir:

1-İç ayaklanmalar çıkartılması,
2-Kuvay-ı İnzibatiyenin kurulması,
3-Sevr Antlaşmasının kabul ve imzalanması,
4-Çerkes Ethem ayaklanması,
5-İzmir’de Çerkes Kongresi’nin toplanması,
6-29 Nisan 1920 tarihinde çıkartılan 2 sayılı Hıyanet-i Vataniye Kanunu’na göre “ VATANA HIYANET” suçunu işleyenler.

150’likler listesinde yer alan bazı tanınmış şahsiyetler:

ALİ GALİP:

Elazığ Valisi.1871 yılına Kayseri’de doğmuştur.Tanınmış Feyzioğlu ailesine mensuptur.
Sivas Kongresini basma girişimi olarak nitelendirebileceğimiz  “ ALİ GALİP OLAYI’NIN BAŞ AKTÖRÜDÜR.”

Tutuklanarak Romanya’ya sürgün edildi.Romanya’da at ticareti ( at canbazlığı ) yaparak geçimini temin etmeye çalıştı. Aftan önce Köstence’de öldü.

ÇERKEZ ETHEM:

(1885-1948)  Çerkes boylarının Şapsığ oymağındandır.
Küçük Zabit Mektebi mezunudur. Yani ASTSUBAY kökenlidir.
Milli Mücadele’de ciddi katkıları oldu.
Pek-çok iç isyanı bastırdı.
Kurmay Subay olmadığı için ulu orta konuşmayı seviyordu.

Bir gün MUSTAFA KEMAL İLE İSMET’İ MECLİS’İN ÖNÜNDE ASACAĞI SÖZÜNÜ SÖYLEDİĞİ İDDİA EDİLMEKTEDİR.

Çerkes Ethem’in defterini Miralay İsmet  Bey düzdü.

Yunan kuvvetlerine iltica etmesi FAHİŞ BİR HATAYDI.
Yunanistan ve Ürdün’de yaşadı.

1938 affından sonra Türkiye’ye dönmedi.

Çerkes Ethem suçsuz olduğunu ve İsmet Paşa’nın oyununa geldiğini iddia ediyordu.

Mezarı Ürdün’de Çerkes mezarlığındadır.

Abileri Çerkes Reşit ve Çerkes Tevfik 1938 affından sonra Türkiye’ye dönmüşlerdir.

HALİL RAMİ:

Bedirhan Aşiretine mensuptur.Malatya mutasarrıfı idi.
Sivas kongresini dağıtmak istiyordu.

KUŞÇUBAŞI EŞREF: (1873-1964)

Çerkes Ethem’in Yunanlılara sığınması üzerine onun peşinden Yunanistan’a gitti.

Aftan sonra Türkiye’ye döndü ve 1964 yılında vefat etti.

MADANOĞLU MUSTAFA:

Uşak İli, Eşme İlçesi’nin Kıran Köyündendir.
Toprak ağasıdır.
Yunan işgal kuvvetleri komutanı tarafından Eşme Kaymakamlığına atandı.

Düşmanla işbirliği yaparak müslüman halka büyük zulüm yaptı.

27 Mayıs 1960 askeri darbesine aktif olarak katılan,   Kurmay Albay Talat Aydemir’in ve 9 Mart 1961 askeri cuntası sanığı olarak yargılanan Korgeneral ve Kontenjan Senatörü Cemal Madanoğlu’nun babasıdır.

NEMRUT MUSTAFA PAŞA:

Azılı bir Türk düşmanı oluşu, resmi görevlerindeki yetkilerini kişisel çıkar ve intikam duygularını tatmin için kullanması başlıca özelliğiydi.

Boğazlıyan Kaymakamı ve Yozgat Mutasarrıfı  Kemal Bey’in idam edilmesi kararını veren azılı bir cellattır.

1921 yılında Şam’a firar etti.
Aftan önce yurtdışında ölmüştür.

REFİİ CEVAT ULUNAY:

(1890-1968) Eski Ankara Valisi Ali Muhittin Paşa’nın oğludur.

Kurtuluş Savaşı’ndan sonra baba oğul yurtdışına kaçtılar.

Sürgün yıllarını Fransa’da “enkaz arasında”  geçirdi.

1938 affından sonra Türkiye’ye döndü.
4 Kasım 1968’de İstanbul’da öldü.

REFİK HALİT KARAY:

( 1888-1965 )
Galatasaray Lisesi mezunu.
İyi bir gazeteci.
Posta ve Telgraf Genel Müdürlüğü yaptı.
Milli Mücadele’ye şiddetle karşıydı.
Halep ve Beyrut’ta yaşadı.
Beyrut Amerikan Koleji’nde Dr. Rıza Tevfik Bölükbaşı ile birlikte Prof. Dr. Hocabey İhsan Doğramacı’nın öğretmenliğini yaptı.
Yaptıklarından pişman oldu ve af diledi.
Güçlü bir kalemi vardı.
Daha sonra yeni ve genç Cumhuriyet’e sadakatla bağlı kaldı.

DR.RIZA TEVFİK BÖLÜKBAŞI: 
(1868-1949)

Ünlü hatip ve siyasetçi Osman Bölükbaşı ile uzaktan yakından bir akrabalık ve hısımlık bağı yoktur.

Arnavut kökenlidir.

Maceraperest birisidir.
11 Kasım 1918- 12 Ocak 1919 tarihleri arasında Maarif Nazırlığı ve Posta ve Telgraf Nazırlığı görevinde bulundu.
Beyrut Amerikan Kolejinde Hocabey Prof.Dr. İhsan Doğramacı’nın öğretmenliğini yaptı.
Paris’e giderek Sevr Antlaşmasını imzalamak gafletinde bulundu.( 10 Ağustos 1920)

150’likler hakkında daha detaylı bilgi alabilmek için KAMİL ERDEHA’NIN YÜZELLİLİKLER
YAHUT
MİLLİ MÜCADELE’NİN MUHASEBESİ
KİTABINI MÜMKÜNSE,  OKUMANIZI HARARETLE  TAVSİYE EDEBİLİRİM.

NOT: Maalesef sigara dumanı kadar ağırlığı olmayan  yarı aydınlarımızın Ali Kemal, Madanoğlu Mustafa gibi Milli Mücadele’ye  karşı olanları, Cumhuriyet rejimine bilerek veya bilmeyerek isyan edenleri, yerli ve milli olmayan vatan hainlerini savunmaya kalkıştıklarını ibretle ve üzülerek izliyoruz.

NEREDEN NEREYE?

Vahit ÖZDEMİR
06 Ekim 2024