Azerbaycanlı gazeteci Sevil Ünal Hilâl kızı: ‘’Türkiye’de Azerbaycan’ın Türkçe yayınlanan profesyonel medya kuruluşlarına çok ihtiyaç var’’ dedi
Azerbaycan’ın önemli medya organlarından APA Haber Ajansı Türkiye temsilcisi konuğumuz Gazeteci Sevil Ünal ile medya üzerine hoş bir sohbet gerçekleştirdik. Kendisine medya sektörü ve gazetecilik mesleğiyle alakalı bazı sorular sorduk, Kendisi de sağ olsun bizi kırmadı ve bütün sorularımız samimiyetle cevaplandırdı.
Gelin deneyimli gazetecimiz bize bu meslekle ilgili hangi gerçekleri dile hep birlikte öğrenelim.
Gazeteci kimdir?
Bana göre gazeteci toplumun aynasıdır; devlet kurumları ve sivil toplum kuruluşları ile toplum arasında bir köprüdür, her türlü zorluklara göğüs gerendir. Ve tabii ki de en önemli şart gazetecinin yaza bilme yeteneğidir. Yazmak ise çok büyük sorumluluktur. Gazetecinin tarafsız, önyargısız ve objektif olması şarttır. Bu kriterler olmadan yazan gazeteci değil.
Bir Hocamız derdi: muhabir haktan geleni haber verendir. Bir ressam nasıl bir manzaranı, bir nesneni her kesten farklı olarak göre bilirse, bir gazetecinin de yapacağı haberi her kesten farklı analiz edip sunma yeteneği olmalıdır.
Gazeteci olmanın olumlu ve olumsuz tarafları?
Gazeteci olmak her şeyden önce benim için bir onur ve şereftir. Gazeteciler her an tehlikededirler, risk altındadırlar, geceleri-gündüzleri yoktur, yanlış yapmamalıdırlar, haber almak için güven kazanmalıdırlar, haberin doğruluğunu kaynağından öğrenip sonra yayınlamalıdırlar. Bu kadar zor şartları olsa da ben mesleğimi çok seviyorum.
Gazeteci olmanın olumlu ve olumsuz taraflarından daha çok bana göre ya gazeteci olmak, ya da olmamak var.
Bir Gazetecinin basın hayatında en önemli sorumlulukları nelerdir?
Bu sorunuzu zannederim yukarıda cevapladım. Ama bir fikrimi eklemek isterim: Azerbaycan’dan olan bilge, filozof, Azerbaycan gazetecilik mektebine büyük katkısı olan Hocamız Böyükkişi Heyderli (Yazıçı Qor) bize söylerdi: Şimdi eleştiri zamanı yok, tahlil zamanıdır. Gazetecinin işi eleştirmek, muhakeme etmek, suçlamak değil, her alanın uzmanını konuşturmak, o uzmanların görüşlerini, analitik düşüncelerini, sorunların hallini öğrenip topluma yaymaktır. Hocamız hem de bize toplumda kötü örnek olan suç ve b. negatif haberleri reklam etmemeği, yayınlarken dikkatli olmamızı tavsiye ederdi. İyi örnekler çoğaldıkça kötü örnekler aradan kalkar, derdi Hocamız.
Sosyal Medyanın Gazetecilik Mesleğine Etkisi?
Tabii ki etkisi çoktur. 26 senelik gazetecilik deneyimim var. Bir dayım gazeteci olup, zaten ben onun mesleğine aşırı sevgi ve saygısına hayran olduğum için hem de gazetecilik mesleğini tercih ettim. Dayım 80`lerde bir haberin doğruluğunu onaylatmak için bazen günlerle incelemeler yaptıklarını söylerdi. 90`larda Azerbaycan`da bilgisayar kullanımı genişledikçe, internet yaygınlaştıkça haberleşme de çabuklaştı. Sosyal medyanın gelişi ise bu haberleşmeni daha da çok hızlandırdı. Farklı medya kuruluşlarından olan gazeteciler bazen aynı haberi yaparken birbirlerinin önüne geçmek için saniyeler için rekabet ederler. Bu sağlam rekabet değil, amansız kapitalizmin talebidir. Çünkü haber bolluğu ve hızlı haber yapmak kirli enformasyonları çok yaygınlaştırdı. Maalesef bu da gazetecilik mesleğine inamı azalttı. Gazeteciye güvenin azalması çok üzücüdür.
Sosyal Medya ve Haber Toplama İlişkisi?
Az önce söylediğim gibi sosyal medyanın haber toplama hızına çok etkisi var. Hatta bazen gazeteci sosyal medyanın hızına yetişemiyor.
Türkiye ve Azerbaycan basını arasındaki gözle görüle bilecek derecede olan farklar?
Türk medyasının edebi dili kalıplanmamıştır, medyanın dili çok resmi değildir, özgürdür. Medyanız, insanların anlayabileceği basit ve akıcı bir dille insanlarla konuşabilir ve bu çok güzeldir. Artı yazı başlıkları çekicidir ki, bu da yazıyı okunaklı ediyor.
Azerbaycan medyasında edebi dilin kuralları çok çerçevelidir. Edebi dilimizin çok resmi, soğuk ve sınırlı olmasında sanırım Azerbaycan basınının 70 sene Rus etkisinde kalmasının da önemli rolü olmuş.
Azerbaycan alfabesinde 32 harf var. Türk alfabesi ile kıyaslayınca 3 harf fazla olması zannederim Azerbaycan Türkçesine daha fazla zenginlik katsa da edebi dilimizin çerçevelenmesi medya dilimizi daha sınırlandırarak halk ve medya arasında da bir sınır oluşturur.
Ancak bunu demesem haksızlık olur: Rus medyasında ciddi bir disiplin var ki bu disiplin Azerbaycan basınına da yansıyıp.
Gazetecilerimizin çoğu, haberleri açıklığa kavuşturmak ve sonra yaymak, bir sorunu çözmek için kapsamlı araştırmalar yapmak gibi profesyonel bir faaliyete sahiptir. Azerbaycanlı gazetecileri basında ele aldıkları sorunlar daha yüksek kesimlere, Cumhurbaşkanına ulaşınca ağırlıklı olarak, yüzde 70 oranında çözülüyor. Bir sorun araştırıldığında yerel yetkililerin konumunu etkilediği için o yetkililer gazetecilerle iletişim kurmaktan kaçınıyor. Bu da gazetecilerimizin habere çabuk ulaşma işini zorlaştırıyor.
Azerbaycan ve Türk medyasını karşılaştırırken bizim haberlerimizin daha kısa ve bilgilendirici olduğunu da belirtmek isterim. Ancak Türk gazete ve televizyonlarındaki haberler daha yaygın ve tekrarlayıcıdır. Bu konuda Azerbaycan medyasının daha iyi örnek olduğunu düşünüyorum.
Fikrimce habere hızlı ulaşma ve daha hızlı yayın yapmak açısından ise Azerbaycan medyası Türkiye medyasından örnek almalıdır.
Azerbaycan Basınında görmek isteyip de bulamadıklarınız nelerdir?
Az önce söylediğim gibi edebi dilimizdeki kalıplanma aynı zamanda gazetecilerimizle devlet kurumları ve Cumhurbaşkanı arasında da bir sınır oluşturur.
Ben Türkiye Cumhurbaşkanı ile gazeteciler arasındaki samimi ilişkiye hayranım. Gazetecileriniz herhangi bir konu hakkında soru sorabilir ve uygun cevaplar alabilir. Bana göre Türk medyasının dil özgürlüğü gazetecilerinizi daha cesur kılıyor. Türkiye basın mensuplarının bu cesurluğu Azerbaycan`ın 44 günlük savaş döneminde de göründü, bu halkımıza çok moral verdi. Bu konuda Türk meslektaşlarıma çok teşekkür ediyorum. Ama bizim gazetecilerimize de haksızlık etmeğim, Azerbaycan Ordusunun askerleri gibi gazetecileri de korkmaz ve metinler, zorluktan çekinmiyorlar. Sadece Türkiye ile Azerbaycan medyasını kıyasladığımızda Türkiye gazetecilerinin savaştan yazmak, savaş yerinde olmak, canlı bağlantı ile savaş noktalarından haber yayınlamak deneyimi bizim gazetecilerimizden daha çok.
Dil özgürlüğü konusunda bir meseleni de demek isterin: Azerbaycan Ulusal Bilimler Akademisi`nin bilim adamı, yazar Kamal Abdulla bir zamanlar Azerbaycan Türkçesindeki edebi dili konuşulan dile yaklaştırmayı önerdi. İtalyanlardan güzel bir örnek aktaran Kamal Abdulla İtalyanların kendi dillerini zenginleştirmek için pazarda halkın söylediği sözleri edebiyat diline dahil ettiklerini bildirerek halkla anlaşılan dilde konuşmanı, gazetelerin sade dille yazmalarını tavsiye etti. Bu tür yanaşma hükümet ile halk arasındaki samimiyeti artıracaktır, dedi. Ne yazık ki Kamal Abdulla’nın bu tavsiyesine halen de yeteri kadar uyulmamış.
Ben Türkiye medyasındaki dil özgürlüğünü Azerbaycan medyasında da çok görmek isterim.
Azerbaycan Gazetecilerinin Uluslararası Medya Çalışmalarını “44 günlük Zafer Tarihimizin yazıldığı dönemde” yeterli buldunuz mu?
Hayır. Çünkü harici medyalarda Azerbaycan Gazetecileri çok az çalışıyor. Kardeş Türkiye gazetelerinde de hatta çalışan gazetecilerimiz parmakla sayılacak kadar azdır. Ama 44 günlük savaş döneminde Sayın Cumhurbaşkanımız İlham Aliyev hiçbir ayrımcılık yapmadan uluslararası medyaya Karabağ hakikatleri hakkında bilgi verdi. Hatta önyargılı harici medya mensuplarının da sorularını cevapladı.
Azerbaycan’da internet televizyonu da olan, İngilizce, Rusça ve Azerbaycan Türkçesinde haberler yayınlayan, uluslararası alanda da tanınan APA Haber Ajansı da bu konuda çok işler gördü. Uluslararası Medya 44 günlük dönemde en çok APA`ya atıfta bulundu.
Ama bu konuda bir çok gazetecilerimizin de hizmeti oldu. Misal, Ankara’da yaşayan Azerbaycan Türkü Oktay Hacımusalı 44 günlük sürede Azerbaycan hakkında başara bildiği kadar çok haber vermek üçün çaba serf etti.
Azerbaycan Medya üyelerine sözünüz?
Türkiye’de Azerbaycan’ı tanıdan medya çok azdır. Ermenilerin 25’ten fazla medyası var. Ama Türkiye’de Azerbaycan’ın toplamda 2 sitesi faaliyettedir: anakara-baku.com, asasamedya.info. Ve bu sitelerin de maddi desteği yok derecesindedir.
Azerbaycan medya kaptanlarına, medya üyelerine ve Azerbaycan İşadamlarına, zenginlerimize sözüm budur: Türkiye’de Azerbaycan’ı tanıdan profesyonel medya kuruluşlarına ihtiyaç var. Türkiye ile Azerbaycan ne kadar kardeş olsa da, dil, din, gelenek birliğimiz olsa bele Azerbaycan medyasının dili ile Türkiye medyasının dili çok farklı olduğu sebebinden bizim ülkemizi Türkiye Türkçesinde ifade etmemiz lazım. Fikrimce, Türkiye Türkçesinde Azerbaycan medyasının çok olması bizim ortak Türkçemizin oluşturulmasını da hızlandırır.
Takip ettiğiniz Azerbaycan Medya siteleri ve gazeteleri?
apa.az, lent.az, trend.az, turan.az, moderator.az sitelerini, gazetelerden ise esasen “Yeni Müsavat” ve “Hürriyet” gazetelerini takip ediyorum. Bu arada Azerbaycan’ın “Hürriyet” gazetesi Türkiye’nin “Hürriyet” gazetesinden çok daha önce 1918`de kurulup. Sovyetler Döneminde basın durdurulup, 1990’larda yeniden neşre başlanıp.
Gazetecilik Mesleğinin Geleceği hakkında neleri söylersiniz?
Çok isterdim bir gazeteci olarak ancak hoş haberlerin müjdecisi olum, kırlangıç misali 🙂 Maalesef, şimdilik bu imkânsız, ama umarım geleceğin habercileri topluma daha çok müjde dağıtacak. Çünkü galiba sular durulur. Böyükkişi Heyderli Hocamız hep derdi, yalan söz yoktur, yerinde söylenmeyen hakikat var. Bu açıdan sözün yerinde söylenmesi, yazmak kutsallığı, yazmak sorumluluğu ve her alanda adaletin zafer çalmak fırsatları zannederim genişliyor
