Toplumun nasıl yönetilmesi gerektiği sorusu, siyaset felsefesinin temelinde yatan en büyük tartışmalardandır. Anarşizm ve otokrasizm, bu tartışmada iki zıt ucu temsil eder. Biri her tür merkezi otoriteyi reddederken, diğeri mutlak merkeziyetçiliği savunur. Bu yazıda, bu iki ideolojiyi anlamak ve aralarındaki temel çatışmaları ortaya koymak amacıyla karşılaştırmalı bir analiz yapılmaktadır.

Anarşizm – Anarşist

Anarşizm, bireyin özgürlüğünü merkeze alan, devleti ve otoriteyi reddeden bir ideolojidir. Anarşistler, tüm hiyerarşik yapıları baskıcı olarak görür ve özgür bireylerden oluşan, kendi kendini yöneten toplumları savunurlar. Mikhail Bakunin, Pierre-Joseph Proudhon ve Emma Goldman gibi isimler, anarşizmin öncülerindendir. Anarşist ideolojiye göre toplum, zorlayıcı merkezi otorite olmadan, dayanışma ve gönüllü birlikteliklerle varlığını sürdürebilir.
Anarşizmin farklı kolları vardır: kolektivist, bireyci, anarşist-komünist ve anarşo-sendikalist gibi. Her biri farklı yöntemler savunsa da temelinde devletin ortadan kaldırılması fikri yatar.

Otokrasizm – Otokrat

Otokrasizm, tüm yetkinin tek bir merkezde—çoğu zaman bir kişi ya da mutlak bir yönetici grubunda—toplandığı bir siyasi anlayışı ifade eder. Otokratlar, merkezi gücün ve kontrolün düzeni sağlamak için kaçınılmaz olduğunu savunur. Bu görüş, halkın kendi kendini yönetme kapasitesine kuşku ile yaklaşır ve güvenliğin, düzenin ve istikrarın ancak güçlü ve mutlak bir yönetimle sağlanabileceğini öne sürer.
Tarihte Çarlık Rusyası, mutlak monarşiler ve bazı çağdaş diktatörlük rejimleri, otokrasizmin uygulamalarına örnek teşkil eder.

Çatışma Noktaları

Anarşizm ile otokrasizm arasında temel çatışma, bireyin özgürlüğü ile merkezi otoritenin gücü üzerindedir. Anarşistler, bireyin özgürlüğünü mutlak otoriteye karşı korumaya çalışırken, otokratlar bu özgürlüğün kaos doğuracağını savunur ve düzen için özgürlüklerin sınırlanması gerektiğini iddia eder.
Anarşist sistemlerde “özgürlük” düzenin ön şartı olarak görülürken, otokratik sistemlerde “düzen” özgürlüğün önünde gelir.

Son Söz:

Anarşizm ve otokrasizm, toplumun nasıl organize edilmesi gerektiği üzerine radikal şekilde farklı iki çözüm önerisi sunar. Anarşizm, özgür bireylerden oluşan gönüllü birlikteliklere güvenerek otoriteyi reddederken; otokrasizm, istikrarı ve güvenliği sağlamak için merkezi mutlak gücü savunur. Bu iki uç arasında gidip gelen tarih, hem özgürlüğün hem de düzenin insanlık için vazgeçilmez değerler olduğunu hatırlatır.

Necat KACAN

Eğitimci Araştırmacı Yazar